Göydə gözlənilməz Təhlükə: Quş sürüsü təyyarəni necə yıxır?
Bu gün Aktau şəhəri yaxınlığında AZAL-a məxsus Bakı-Qroznı reysini yerinə yetirən təyyarə qəza edib. Təyyarədə ekipaj üzvləri də daxil olmaqla 67 nəfər olub, onlardan 32 nəfərin sağ qaldığı bildirilir.
Hadisənin ilkin səbəbi olaraq, təyyarənin quş sürüsü ilə toqquşması göstərilir. Ancaq bəzi insanlar bunun necə ağır nəticələrə səbəb olduğunu tam anlamaya bilər. Gəlin, belə hallarda nələr baş verdiyini və təyyarələr üçün bu riskin nə qədər ciddi olduğunu araşdıraq.
Quş sürüsü ilə toqquşma nədir və necə baş verir?
Təyyarə uçuş zamanı yüksək sürətlə hərəkət edir. Bu zaman bir və ya bir neçə quş təyyarənin yoluna çıxdıqda, quşlar mühərriklərə, qanadlara və ya ön şüşələrə çarparaq ciddi zərər vura bilər. Ən böyük təhlükə mühərriklərə daxil olan quşların onlara ciddi ziyan vuraraq mühərriklərin sıradan çıxmasına səbəb olmasıdır.
Bu tip hadisələr aviasiyada "quş zərbəsi" (bird strike) kimi tanınır və əsasən təyyarə havaya qalxdıqdan az sonra və ya eniş zamanı baş verir, çünki bu mərhələlərdə təyyarə quşların çox olduğu aşağı yüksəkliklərdən keçir.
1. Mühərriklərin sıradan çıxması:
Quşlar xüsusilə reaktiv mühərriklər üçün böyük təhlükədir. Mühərrik içərisinə daxil olan quşun sümükləri, lələkləri və bədəni mühərrikdəki dönər hissələri bloklaya bilər. Bu, mühərriklərin tamamilə dayanmasına və ya güc itirməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət pilotların yalnız qalan mühərriklə təyyarəni idarə etməsinə məcbur edir.
2. Qanad və struktura zərər:
Təyyarənin gövdəsi, qanadları və digər strukturları quşlarla toqquşma nəticəsində deformasiyaya uğraya bilər. Bu isə uçuş sabitliyini pozaraq qəza riskini artırır.
3. Pilot kabinəsinin şüşələrinə zərər:
Çox güclü təsirdə quşlar pilot kabinəsinin şüşələrini qıra və ya çatlada bilər. Bu da pilotların təyyarəni idarə etməsini çətinləşdirir.
4. Sensorların sıradan çıxması:
Təyyarənin burun hissəsində yerləşən hava axını və təzyiq sensorları quş zərbəsindən təsirlənə bilər. Bu, pilotların uçuş zamanı düzgün məlumat almasına mane olur.
Belə halların nəticələri necə olur?
Quş zərbəsinin nəticələri çox müxtəlif ola bilər. Məsələn:
Təyyarə təhlükəsiz şəkildə eniş edə bilər.
Pilotlar qəza enişinə məcbur qala bilər.
Xüsusilə çox sayda quşla toqquşduqda, qəza qaçılmaz ola bilər.
Dünyada bu tip hadisələrdən ən məşhuru 2009-cu ildə ABŞ-da baş vermişdir. "Hudson möcüzəsi" adı ilə tanınan hadisədə, "US Airways" təyyarəsi quş sürüsü ilə toqquşduqdan sonra hər iki mühərrikini itirmiş və Nyu-Yorkun Hudson çayına təhlükəsiz eniş etmişdi.
