Tramp Rusiyanı Qərb iqtisadiyyatına qaytarmaq istəyir?- TƏHLİL

ABŞ Rusiyanı Avropa İttifaqı ilə barışdırmaq istəyir. Bununla bağlı ABŞ prezident administrasiyası avropalı tərəfdaşlarına Rusiyaya qarşı sanksiyaların ləğvini və Moskva ilə neft-qaz sektorunda əməkdaşlığın bərpasını təklif edən sənəd təqdim edib.

"Wall Street Journal" qəzetinin məlumatına görə ABŞ prezidenti Donald Tramp üçün Ukrayna münaqişəsinin həlli təkcə Rusiya ilə Ukrayna arasında hərbi əməliyyatların dayandırılmasını deyil, həm də Qərblə Rusiya arasında münasibətlərin normallaşdırılmasını nəzərdə tutur. ABŞ artıq bu addımı atmağa hazırdır. Bu yanaşmanın əsas məqsədi Arktika neft layihələri ilə iş görmək və ya Çini məhdudlaşdırmaqdır. Qeyd etmək vacibdir ki, Tramp Moskva ilə tərəfdaşlıq qurmağa kökündən sadiqdir.

Bəs Avropa buna hazırdırmı?

Avropa paytaxtları silah almaqla məşğuldur, məcburi hərbi xidmətin tətbiqini nəzərdən keçirir və yaxınlaşan "Rusiya işğalı" barədə xəbərdarlıq edir. Bu yanaşma Kremli qıcıqlandırır və Kreml müntəzəm olaraq AB və Böyük Britaniyanı Ukrayna münaqişəsində "Ankoric ruhu"nda qurulmuş sülh prosesini pozmaqda ittiham edir.

Donald Tramp Avropanı Rusiya ilə normallaşma prosesinə daxil etmək istəyir. Amerika prezidenti hesab edir ki, Vladimir Putin G8-də bərpa olunmalıdır və bu prosesdə rol oynamağa hazırdır. ABŞ-ın yenilənmiş Milli Təhlükəsizlik Strategiyasında bildirilir ki, Rusiya ilə Avropa arasında münasibətlərin normallaşdırılması ABŞ-dan "əhəmiyyətli diplomatik əlaqələr" tələb edəcək.

Rusiya ilə Qərb arasında münasibətlərin bərpasında əsas addımlardan biri sanksiyaların ləğvidir.

AB və ABŞ nələri ləğv etməli olacaq?

ABŞ və AB 2022-ci ildə G8-in fəaliyyətə başlamasından bəri Rusiyaya qarşı bir sıra sanksiyalar tətbiq ediblər. Məhdudiyyətlər əsasən enerji sektorunu, maliyyə sistemini və texnologiyaya çıxışı hədəf alıb. Ən əhəmiyyətliləri neft və qaz embarqosu, Rusiya banklarının SWIFT-dən ayrılması və ixrac nəzarəti olub. G7 Rusiya nefti üçün qiymət həddini barel üçün 60 dollar olaraq müəyyən edib.

Avropaya qaz yalnız TürkAxını boru kəməri, neft isə yalnız Drujba boru kəməri vasitəsilə çatdırılır. Mayeləşdirilmiş təbii qaz da dəniz yolu ilə daşınır, lakin Avropa Komissiyası buna qadağa qoymağı təklif edir. Brüssel həmçinin Rusiyanın "kölgə donanmasına" qarşı mübarizəyə çağırır. Təxminən 300 milyard avro dəyərində Rusiya aktivləri Avropa banklarında, əsasən “Euroclear”da dondurulub.

AB sanksiyalarının sonuncu, 19-cu mərhələsi gəmiqayırma, elektronika və LNG layihələrinə, xüsusən də Arktika LNG-sinə təsir göstərir. Bayden administrasiyası dövründə tətbiq edilən ABŞ sanksiyaları Tramp dövründə davam etdirilib. Oktyabr ayında onlar Lukoil və Rosneft neft şirkətlərini hədəfə alıblar.

Rusiyanın Qlobal İqtisadiyyata Qaytarılması

The Wall Street Journal-ın məlumatına görə, Ağ Ev Ukraynadakı sülh səylərinin bir hissəsi olaraq avropalı tərəfdaşlarına Rusiyanın qlobal iqtisadiyyatda iştirakını bərpa etməyi təklif edir.

Qəzet qeyd edir ki, "Tramp administrasiyası son həftələrdə avropalı həmkarlarına Ukraynanın yenidən qurulması və Rusiyanın qlobal iqtisadiyyata qaytarılması ilə bağlı vizyonunu əks etdirən bir səhifəlik sənədlər seriyası təqdim edib".

Planın bir hissəsi "Rusiya iqtisadiyyatını böhrandan çıxarmaq üçün ortaq Amerika vizyonudur". Layihəyə görə, Amerika şirkətlərindən nadir torpaq minerallarının hasilatı və Arktikada qazma kimi Rusiya iqtisadiyyatının strateji sektorlarına investisiya qoymaq, həmçinin Rusiyanın Avropaya enerji təchizatının bərpasına kömək etmək tələb olunur.

Avropalılar Trampın ideyalarına heyran qalmayıblar. WSJ-nin məlumatına görə, Trampın təklifləri "Amerika ilə Avropadakı ənənəvi müttəfiqləri arasında şiddətli danışıqlar döyüşünə səbəb olub", çünki "nəticə qitənin iqtisadi xəritəsini kökündən dəyişdirə bilər". Nəşr qeyd edir ki, Avropanın müqaviməti Ukraynanın sərhədlərindən kənara çıxan və "ABŞ-ı Avropadakı ənənəvi müttəfiqlərinə qarşı qoyan" mübahisələri alovlandırır.

Sanksiyaların ləğvi Rusiyanın şərtidir

Qərb sanksiyalarının ləğvi Rusiyanın sülh müqaviləsi tələblərinin bir hissəsidir, yeni ərazilərin tanınması və Ukraynanın NATO-ya üzv olmaması ilə yanaşı. Rusiya prezidenti bu barədə 2024-cü ilin iyun ayında Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbərliyi ilə görüşdə danışıb. İqtisadi məhdudiyyətlərin ləğvi mövzusu 2 iyunda ikinci İstanbul görüşündə Ukrayna tərəfinə təqdim edilən Rusiya memorandumunda da öz əksini tapıb. Aydındır ki, sanksiyaların ləğvi həm də Avropa və ABŞ-dakı Rusiya aktivlərinin dondurulmasının aradan qaldırılmasına aiddir.

28 mayda Reuters Rusiya rəsmilərinə istinadən qeyd edib ki, Putinin hərbi əməliyyatlara son qoymaq üçün şərtlərinə sanksiyaların ləğvi və Rusiya Federasiyası Mərkəzi Bankının dondurulmuş aktivləri məsələsinin həlli daxildir.

Maneələr

Rusiya Trampın iqtisadi münasibətləri bərpa etmək və sanksiyaları ləğv etmək planlarını açıq şəkildə alqışlayır. Lakin, Təhlükəsizlik Şurasının son iclasında Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov ABŞ prezidentini Ukrayna böhranının kök səbəblərini başa düşdüyünə görə tərifləyərək, hazırkı prezidentin "sanksiyaları ləğv etməyə tələsmədiyini, əksinə onları artırdığını" xatırlatdı.

"Wall Street Journal" qəzetinin dərc etdiyi planın iqtisadi komponenti təkcə sanksiyaları aradan qaldırmaqla yanaşı, həm də Ukraynanın yenidən qurulması üçün dondurulmuş 200 milyard dollarlıq Rusiya aktivlərindən istifadəni nəzərdə tutur. Bu müddəanın Moskvanı qane etməsi ehtimalı azdır.

Bundan əlavə, bütün avropalılar Moskva ilə münasibətlərin bərpası perspektivini alqışlamırlar. Bir çoxları hərbi əməliyyatların dayandırılmasına qədər Trampın sülh səylərinə mane olacaqlar. Xatırladaq ki, noyabr ayında Trampın 28 maddəlik planından dərhal sonra təqdim edilən alternativ Avropa sülh planı sanksiyaların ləğvinə imkan verir.

"The Telegraph" qəzetinin əldə etdiyi sənəddə deyilir: "2014-cü ildən bəri Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalar davamlı sülhün əldə edilməsindən sonra tədricən və qismən yumşaldıla bilər və sülh müqaviləsinin pozulması halında bərpa edilə bilər".

News365.az