Suriyada nə baş verir? - TƏHLİL

Suriyada son günlər baş verən hadisələr Bəşər Əsədin devrilməsinə səbəb olub. Eks-prezidentin özü ölkəni tərk edib. Müxalifətsə əsas şəhərləri, o cümlədən paytaxt Dəməşqi nəzarətə götürüb.

Məlum olduğu kimi noyabrın 27-də səhər saatlarında Suriyada döyüşlər başlayıb. “Həyat Təhrir əş-Şam” terror təşkilatı Suriyanın şimalında hökumət hərbi qüvvələrinə qarşı hücum həyata keçirib və ölkənin cənubunda hücuma keçdiyini elan edib.

Hücuma müxalif Suriya Milli Ordusu da qoşulub. Müxalifət hücumun rəsmi Dəməşqin artilleriya atəşinə cavab olduğunu bildirib.

Hücumun ilk 10 saatı ərzində hökumət əleyhinə olan qüvvələr bir sıra yaşayış məntəqələrini nəzarətə götürüb, bazaları silah və hərbi texnika ilə ələ keçirib. Bəşər Əsədin hərbçiləri ilə döyüşlərdə onlar şimal-qərbdə İdlib vilayətində Serrakib bölgəsini ələ keçiriblər.

Noyabrın 29-da müxalifət qrupları ölkənin cənubunda hərbi əməliyyatlara başlayıb. Bundan əlavə, həmin gün Hələbə yaxınlaşan üsyançılar şəhərə hücuma keçiblər.

Hələb, Həma və Homsun tutulması

Suriya Ərəb Ordusu ilə Hələb müxalifləri arasında toqquşmalar noyabrın 29-da başlayıb. Ertəsi gün hökumət əleyhdarı qüvvələr şəhərin böyük hissəsinə nəzarət edirdi. İtki verən Suriya ordusu dekabrın 1-də Hələbi tərk edib. Şəhər tamamilə HTŞ və SNA-nın nəzarəti altında idi.

Hələbin alınmasından sonra müxalifət Həma şəhərinin ələ keçirilməsi üçün aktiv fəaliyyətə başlayıb. Artıq dekabrın 5-də hökumət əleyhinə qüvvələr şəhərə daxil olub, bundan sonra Suriya ordusunun bölmələri oranı tərk edib.

Daha sonra müxalifət qoşunları ən böyük və strateji əhəmiyyətli nöqtə olan Homs şəhərinə doğru irəlilədilər. Dekabrın 6-da qüvvələr Homs şəhərinin kənarına yaxınlaşıb və orada onlarla Suriya ordusu arasında döyüşlər başlayıb. Dekabrın 8-i səhər üsyançılar şəhəri tamamilə ələ keçirdiklərini elan etdilər.

Dəməşqin süqutu

Homsun ələ keçirilməsi Dəməşqin Latakiya və Tartus əyalətləri ilə əlaqəsini kəsdi. Yaxınlıqdakı şəhərləri işğal etdikdən sonra üsyançılar dekabrın 7-də Suriya paytaxtından 20 km aralıda olublar. Müxalifət Dəməşqin mühasirəyə alındığını elan edib.

Döyüşlərin nəticəsi Dəməşqin süqutu oldu. Dekabrın 8-nə keçən gecə suriyalı üsyançılar Suriya paytaxtına daxil olub. İctimai Radio və Televiziyanın binasını zəbt ediblər. Daha sonra İran səfirliyi və Əsədin sarayı talan edilib.

Kürdlərin Suriyadakı hadisələrdə iştirakı

Noyabrın sonunda başlayan döyüşlərə ölkənin şərqində nüvəsini Rojava əyalətindən olan kürd qoşunları təşkil edən Suriya Demokratik Qüvvələri də qoşulub. Qüvvələr ABŞ tərəfindən ciddi şəkildə dəstəklənir. 2015-ci ildən kürdlərin nəzarətində olan ərazilərdə 9 baza yaradılıb.

SDF Suriyanın şərqində və şimal-şərqində yerləşən Deyr əz-Zor, Raqqa və Həsəkə əyalətlərinin əksəriyyətinə nəzarət edirdi. 6 dekabr 2024-cü ildə Qüvvələr Deyr əz-Zor əyalətinin qərb hissəsinin, o cümlədən eyni adlı şəhərin və İraqla həmsərhəd ərazilərin ələ keçirildiyini bildirdi.

Bununla da onlar şimaldakı Mənbic şəhərinə nəzarəti itiriblər. Suriya müxalifəti ilə kürd qüvvələri arasında ölkənin şimalında bir neçə gün davam edən döyüşlərdən sonra şəhər dekabrın 9-da SNA-nın əlinə keçib.

Əsəd Suriyanı tərk etdi

Dəməşqin süqutu 2000-ci ildən Suriyaya rəhbərlik edən Bəşər Əsədin hakimiyyətinin sonu oldu. Döyüşlər zamanı dünya mətbuatının yazdığına görə, bir sıra ölkələr prezidentə ölkəni tərk etməyi təklif etsə də, o, hər cür imtina edib.

Dekabrın 8-də Dəməşqin ələ keçirilməsindən sonra Əsədin Suriyanı tərk etdiyinə dair xəbərlər yayıldı. Həmin gün axşam saatlarında TASS agentliyi Kremldəki mənbələrə istinadən Əsəd və ailəsinin Moskvada olduğunu bildirib. Ona siyasi sığınacaq verildiyi qeyd edilir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi əlavə edib ki, Əsəd dövlət başçısı postunu tərk etmək qərarına gəlib və “hakimiyyətin sülh yolu ilə ötürülməsinə” göstəriş verib.

Bəşər Əsəd hakimiyyəti təhvil verib?

Bəşər Əsəd devrilməyib, bir növ hakimiyyəti təhvil verib. Bu fikri sübut edən digər bir fakt isə ondan ibarətdir ki, “Təhrir əş-Şam”ın hakimiyyəti ələ keçirməsinə həm rəsmi Moskva, həm də rəsmi Tehran çox loyal yanaşıb. İranın Xarici İşlər Nazirliyi Suriyada baş verənlərlə bağlı bəyanat yayıb. Rəsmi bəyanatda İranın Suriyanın bölünməzliyi, milli suverenliyi və ərazi bütövlüyünə hörmət ifadə edilir:

"Bu məqsədə nail olunması üçün hərbi münaqişəyə son qoyulması, terror fəaliyyətinin qarşısının alınması və inklüziv idarəetmə strukturunun formalaşdırılması üçün Suriya cəmiyyətinin bütün üzvlərinin iştirakı ilə dialoqa başlamaq vacibdir".

Nazirliyin bəyanatında İranın BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2254 nömrəli qətnaməsi də daxil olmaqla, Suriyada siyasi proseslərin icrasına yönələn bütün mexanizmlərin dəstəkləndiyi xüsusi qeyd edilir.

Qərbdən ilk həmlə

Bütün bunların müqabilində İsrail əsgərləri 1973-cü ildə müharibənin bitməsindən və 1974-cü ildə atəşkəsdən sonra Suriya ərazisinə ilk dəfə açıq şəkildə daxil olublar. Nəticədə hərbçilər Suriya ilə sərhəddəki Qolan Təpələri bufer zonasından irəliyə gediblər. İsrail qüvvələri sərhədin Suriya tərəfindəki Hermon dağını, eləcə də “bölgəyə nəzarəti sabitləşdirmək üçün vacib hesab edilən bir sıra digər əraziləri” ələ keçiriblər.
Bu da o deməkdir ki, “Təhrir əş-Şam”ın iqtidara gəlməsi Rusiya və İranın maraqlarına uyğundur. Amma Qərb bundan o qədər də məmnun deyil. Qərbin Yaxın Şərqdəki əsas tərəfdaşı olan İsrailin gözlənilmədən Suriya ərazisinə soxulması da bunun sübutudur.

Bu isə deməkdir ki, Suriyada yeni dövr başlayır. Amma bu dövr suriyalılara heç də dinclik və sülh vəd eləmir. Sadəcə münaqişə tərəflərinin adı dəyişib. Mahiyyətsə dəyişməyib. Qərb Suriyanın maddi-mənəvi və Əsəd sülaləsinin yarım trilyon sərrvətini ələ keçirmək üçün hələ çox qan tökəcək.

News365.az