Radiasiya nədir, ondan özümüzü necə qoruyaq?- TƏHLİL
1. plan
hazırlanır? – SURXAY
Fevralın 14-də Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi
Çernobıl Atom Elektrik Stansiyasının sarkofaqına dəyən ziyanla bağlı xəbər yayıb.
MAQATE qeyd edir ki, sarkofaqın daxilində və xaricində radiasiya səviyyəsi
normal olaraq qalır. Bu məsələ radiasiyanın nə olduğunu, niyə təhlükəli
olduğunu və zərərli təsirlərini gündəmə gətirib.
News365.az
olaraq bu barədə geniş materialı təqdim edirik.
Radiasiya nədir?
Sadə dillə desək, radiasiya mənbədən gələn və kosmosa
və müxtəlif materiallara nüfuz edə bilən enerjidir. İşıq, radiodalğalar, ultrabənövşəyi
və infraqırmızı şüalanmalar hamısı radiasiyadır, lakin ən təhlükəlisi
radioaktiv hissəciklərin parçalanması zamanı əmələ gələn ionlaşdırıcı
şüalanmadır. İonlaşdırıcı şüalanmanın ən çox yayılmış üç növü alfa hissəcikləri,
beta hissəcikləri və qamma şüalarıdır.
Radiasiya ilə radioaktivlik arasındakı fərq
nədir?
Radiasiya radioaktiv parçalanma zamanı ayrılan enerji
və ya hissəciklərdir və materialın radioaktivliyi onun radiasiya yaydığı
intensivlikdir.
Radiasiya mənbələri hansılardır?
Biz təbii fon radiasiyasının bir hissəsi kimi ətraf
mühitdən hər gün kiçik dozalarda radiasiya alırıq.
Təbii ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri
bunlardır:
- - Günəşdən Yerə nüfuz edən və müxtəlif
kosmik hadisələr nəticəsində kosmik şüalar
- - Yer qabığı, çünki onun tərkibində uran,
kalium və torium (radioaktiv elementlər) yataqları var, bunlar çürümə prosesində
müəyyən miqdarda ionlaşdırıcı şüalar buraxır.
- - torpaqda və süxurda olan radioaktiv
minerallardan əmələ gələn radioaktiv qazlar.
- - torpaqdan radioaktiv minerallarla çirklənmiş
qida və su.
Süni şüalanma mənbələri aşağıdakılardır:
- - radioaktiv tullantılara səbəb olan
atmosfer nüvə silahlarının sınaqları
- - tibbi avadanlıq, o cümlədən rentgen
aparatları və tomoqraflar
- - atom elektrik stansiyaları tərəfindən
istifadə edilən nüvə yanacağı. Atom elektrik stansiyasında hər şey
qaydasındadırsa, buraxılan radioaktiv maddələrin səviyyəsi aşağıdır və
insanları radiasiyaya məruz qoymur. Qəza halında, məsələn, SSRİ-dəki Çernobıl
AES-də və Yaponiyadakı Fukusima AES-də olduğu kimi radioaktiv buraxılış baş
verir.
Radiasiya insanlara necə təsir edir?
Güclü şüalanma ilə, məruz qalma, radiasiya insan
orqanizmi üçün təhlükəlidir. Məsələ ondadır ki, radiasiya atomları
ionlaşdırmağa, yəni onları neytrallıqdan məhrum etməyə qadirdir ki, bu da öz
növbəsində hüceyrələri məhv edir və hətta öldürür. Zərbənin gücündən asılı
olaraq radiasiya:
- - ürəkbulanma və qusma səbəb olur
- - saç tökülməsinə səbəb olur
- - radiasiya yanıqlarına səbəb olur
- - kəskin radiasiya xəstəliyinə səbəb olur
- - DNT-yə zərər verir
- - mutasiyalara səbəb olur
- - xərçəngin inkişafına səbəb olur
- - ölümə aparır.
Özünüzü radiasiyadan necə qorumalısınız?
Radiasiyaya məruz qalma və ya çirklənmə halında, məsələn,
nüvə hücumu və ya atom elektrik stansiyasında qəza zamanı:
radiasiyaya məruz qalma vaxtını məhdudlaşdırın - fövqəladə
vəziyyətdə özünüzü çöldə taparsanız, mümkün qədər tez içəri daxil olun və pəncərələrə
yaxınlaşmayın. Sizinlə xarici dünya arasında nə qədər çox divar varsa, bir o qədər
yaxşıdır.
Evə daxil olduqdan sonra çöldə geyindiyiniz üst
paltarı çıxarın: bu, radioaktiv materialın 90%-ni təmizləyə bilər. Mümkünsə
ağız və gözlərdən qaçaraq paltarlarınızı çox diqqətlə çıxarmalısınız. Çıxarılan
paltarları möhürlənmiş çantaya və ya konteynerə qoyun və insanlardan və
heyvanlardan uzaq saxlayın.
Mümkünsə, duş qəbul edin və ya radioaktiv hissəcikləri
çıxarmaq üçün əllərinizi, üzünüzü və saçlarınızı sabunla yuyun. Əgər bu mümkün
deyilsə, heç olmasa bədənin açıq nahiyələrini suda isladılmış təmiz parça ilə
silin. Dərini güclü surətdə sürtmək lazım deyil, paltarlar kimi parça və ya dəsmal
qablaşdırılmalıdır.
- - heyvanlarınızı küçədən götürün və mümkünsə
onları da sabunla yuyun
- - Radiasiyaya məruz qalma zamanı otaqda olan
su içmək və yemək yemək təhlükəsizdir. Bağçanızdan tərəvəz və meyvə yeməkdən çəkinməlisiniz
- - Radiasiya səviyyəsinin nə olduğunu, nə qədər
təhlükəli olduğunu və nə etməli olduğunu anlamaq üçün hökumətin elanlarına diqqətlə
qulaq asın.
- - panikaya düşməməyə çalışın və ətrafınızdakıları
dəstəkləyin.
