Səməd Vurğuna dil uzadanların acı sonu - Qapı-qapı gəzməklə tarix yazılmır
KİŞİ KİMİ QOCALMAQ
“Öləndə də kişi kimi ölmək lazımdır” kimi bir deyim var.
Son günlər sürünə-sürünə ortaya çıxan bəzi nadanların ağızlarına gələn hədyanı yüksək səslə söyləmələrindən sonra bu deyimi belə də ifadə etmək olar:
“Qocalanda da kişi kimi qocalmaq lazımdır”…
Qapı-qapı gəzərək palaz-palaz kitabları üçün astronomik pullar yığan bu bunamış insanın Səməd Vurğuna dil uzatması ölkədə böyük rezonansa səbəb olub. İşlərimin çoxluğu səbəbi ilə özəl bir cavab yazmağı daha irəli tarixə ertələyirəm. Ancaq bu qəbildən insanlara ünvanladığım bir yazını paylaşaraq tərəfimi bəlli edirəm:
Ana Dilimiz namusumuzdur, Səməd Vurğun isə poeziyamızın, söz sənətinin solmayan Günəşidir…
=========================
XƏRİFLƏMƏK
Praqanın Qızıl Ordu tərəfindən 1968-ci ildə işğalından sonra “anti-sovetçik” olduğunu söyləyir bir möhtərəm. Ancaq “anti-sovetçik” kimi nə edib, hansı fəaliyyətlərdə bulunub – bu haqda heç nə demir.
Çexoslovakiyaya qoşun yeridilməsini pisləyən məşhurlar – Soljenitsın, Tvardovski, Qaliç, Yevtuşenko, akademik Saxarov kimi yazıçı və alimlər vardı. Amma bu yoldaşın isminə onların arasında rast gəlinmir. Bəlkə o, Larisa Boqoraz və digər 7 dissident kimi Qızıl Meydanda etiraz aksiyasına çıxıb, işğalçı orduya lənət yağdırmışdı? Qəhrəman etirazçılar azadlıqdan məhrum edilib sürgünə göndərilmişdilər. Bu siyahıda da yoxdur onun adı.
Azərbaycanda “anti-sovetçik” deyəndə mənim ağlıma İsmixan Rəhimov, Gülhüseyn Hüseynoğlu, Hacı Zeynalov və onların qurduqları gizli “İldırım” təşkilatı gəlir. Antisovet fəaliyyəti aparan bu təşkilatın üzvləri arasında da yoxdur bu zat-i möhtərəmin ismi.
Bəlkə Əbülfəz Elçibəy və ya digər dissidentlərlə əlaqəsi olub onun?
Yoxsa o da mərhum Elçibəy kimi KQB-nin təqiblərinə məruz qalıb?
“Anti-sovetçik” olub bu təqiblərdən nəsibini almayıbsansa demək ki, səndə başqa “məziyyətlər” var.
O tərəflərdə də onu görən olmayıb.
Olmayıb…və kimsə də buna bir şey demir.
Ancaq birdən ortaya çıxıb təmiz, fərqli yetişmiş istedadlı gənclərin Youtube kanalında onlara nağıl danışmağa başlayanda insan susa bilmir. “Bu gün Sovet imperiyası haqqında fərqli düşünürəm” deyir 87 yaşındakı professor. Yaşına-başına, həyat təcrübəsinə rəğmən ortaya “dişə çəkiləcək” bir fikir qoymur, qoya bilmir. Və qalxıb rus dilinin vacibliyindən danışır.
“Mən bunu hər zaman demişəm” söyləyərək rus dilindən danışır. Bir deyən də yoxdur ki, dəstəklədiyin işğalçının dilidir. Demosfen bəlağəti və Platon ədası ilə xərifliyir. Bəzən filosof, zaman-zaman kulturoloq və kinoşünas kimi təqdim olunsa da bunlara uyğun təhsili də yoxdur, məncə. Mən bilən rus dili və ədəbiyyatı ixtisası ilə bitirib institutu. Yəni rus dilini təbliğ etmək onun ixtisasıdır.
Bir müsahibəsinin kiçik bir parçasını dinləməyə səbrim yetdi. Yadıma Kissencerin xərifləməyi haqda yazdığım bir qeyd düşdü…
"Старческий маразм"… Bu sözün dilimizdəki qarşılığı "bunama"dır, tibbi terminologiyaya "xərifləmək" kimi düşüb. Biz tərəflərdə buna "zayıllamaq" da deyirlər bəzən və məncə, yazacağım misalda ən doğrusu da elə bu sözdür…
Əslində bu sözü Kissincerə deməyə dilim dönmür...
Henri Kissincer (Henry Kissinger, 1923-2023) görkəmli dövlət adamı, amerikalı diplomat, müxtəlif dövrlərdə ABŞ prezidentinin Milli Təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşaviri, ABŞ Dövlət katibi olub, 1973-cü il də Sülh üzrə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülüb.
Tanınmış diplomat ən qatı Sovet əleyhdarı kimi tanınır. O, Sovet İttifaqını dağıdanların gizli fikir babalarından biridir. Kissincer ömrünün qürub çağında kapitalist sistemdən məyus olduğunu dilə gətirərək, Amerikanın işlətdiyi ən böyük günahın "Dünyanın ən ədalətli dövlətini – Sovet İttifaqını planlı şəkildə məhv etmək" olduğunu söyləyib.
Onu belə düşünməyə nəvələrinin davranışı vadar etdiyini bildirən diplomat belə davam edir: "Müasir insanlar hər şeyə sahibdirlər, ancaq eyni zamanda da heç nələri yoxdur. Bizi heç nə sevindirmir, doğru-düzgün mutlu da olmuruq. Sovet insanı sadə şeylərdən mutlu olur, cins şalvar, tualet kağızı və ya hisə verilmiş kolbasa onu çox xoşbəxt edirdi. Biz o insanı yoldan çıxartdıq, ona bolluq tələsinin gizləndiyi vəhşi kapitalizmin qapılarını açdıq".
Kissincer mutluluğun məişət bolluğunda olmadığını çox illər sonra anladığını söyləyir: "Bizdə ancaq seks vardı, onlarda isə sevgi. Bizdə ancaq pul vardı, onlarda isə ürəkdən təşəkkür. Hər şeydə belə idi. Məni sosializm tərəfdarı adlandırmaq çətindir, qərb düşüncəsinə sahib bir qərbliyəm, ancaq belə hesab edirəm ki, Sovet İttifaqında həqiqətən də homo soveticus adlandırılan insan növü vardı. Bu insan bizdən bir pillə yuxarı idi və çox təəssüf edirəm ki, biz onu məhv etdik. Ehtimal ki, bu bizim ən böyük cinayətimizdir".
"Kissincer zayılladı" cümləsini zorla qururam, dilim dönmür. Amma qatı “anti-sovetçik” olmuş bu qurd diiplomat haqda başqa ifadə tapa bilmirəm…
İbrahim Nəbioğlu
