Məktəbdə müəllim-şagird davası: Təhsil eksperti danışdı
Xəbər verdiyimiz kimi, sosial şəbəkələrdə şagirdlə müəllimin əlbayaxa davası əks olunub.
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov News365.az-a fikirlərini bildirib.
Onun sözlərinə görə, müəllimin şagirdlə əlbəyaxa olması isə nə qədər çətin vəziyyətə düşsə də, pedaqoji baxımdan yolverilməz haldır:
"Məktəbdə müəllimlə şagird arasında əlbəyaxa davanın baş verməsi təkcə konkret bir hadisə kimi qiymətləndirilməməlidir. Bu cür hallar təhsil sistemində və ümumi cəmiyyətdə daha dərin problemlərin mövcudluğunu göstərir. Burada müəllimin davranışı, şagirdin tərbiyəsi, valideynlərin məsuliyyəti, məktəb rəhbərliyinin yanaşması və ümumi sosial mühit nəzərə alınmalıdır. Hər hansı bir tərəfi günahlandırmaq problemin həlli deyil, çünki bu, bütöv bir ekosistemin uğursuzluğunun nəticəsidir.
Dünya praktikasında məktəblərdə zorakılıq halları fərqli formalarda ortaya çıxır və onların hər biri fərqli həll mexanizmləri tələb edir. Məsələn, ABŞ-da Federal Təhsil Nazirliyinin 2023-cü ildə apardığı araşdırmaya əsasən, müəllimlərin 14%-i sinifdə şagirdlərdən fiziki və ya psixoloji təzyiq gördüyünü bildirib. Böyük Britaniyada isə müəllimlərin 10%-i iş zamanı şagirdlər tərəfindən fiziki hücuma məruz qaldıqlarını qeyd edib. Fransa və Almaniyada isə şagirdlər arasında zorakılıq halları daha çox müşahidə edildiyi halda, müəllimlərə qarşı hücum nisbətən az qeydə alınır. Bu, həmin ölkələrdə məktəb daxilində psixoloji xidmətlərin və intizam qaydalarının daha güclü olması ilə izah olunur. Finlandiyada müəllimlərin şagirdlərlə konfliktdən uzaq qalmasının əsas səbəbi isə təhsilin əsasən psixoloji və sosial bacarıqlara yönəlməsidir. Burada müəllimlərə məktəbdaxili mübahisələri idarə etməyi öyrədən xüsusi təlimlər keçirilir.
Azərbaycanda isə məktəblərdə baş verən zorakılıq halları barədə rəsmi statistik məlumatlar çox azdır. Təhsil Nazirliyi tərəfindən geniş bir araşdırma aparılmadığı üçün, bu sahədə real vəziyyəti dəqiq müəyyənləşdirmək çətindir. Lakin son illərdə sosial mediada müəllimlərlə şagirdlər arasında konfliktlərin artması müşahidə edilir. Bunun əsas səbəblərindən biri ailədaxili tərbiyə problemləri və məktəbdə intizamın zəifləməsidir. Sovet dövründə müəllimlərin cəmiyyətdə böyük nüfuzu vardı və onların sözünə qarşı çıxmaq ailə tərəfindən qəbul edilməz hal sayılırdı. Müasir dövrdə isə bəzi valideynlər məktəb rəhbərliyi və müəllimlər qarşısında övladlarını müdafiə edərkən həddini aşır, nəticədə şagirdlərdə müəllimlərə qarşı hörmətsizlik formalaşır.
Müəllimin şagirdlə əlbəyaxa olması isə nə qədər çətin vəziyyətə düşsə də, pedaqoji baxımdan yolverilməz haldır. Müəllimlər, hətta ən ağır vəziyyətdə belə, şagirdə qarşı fiziki və ya emosional zorakılıq tətbiq etməməlidirlər. Bununla belə, məktəbdə baş verən aqressiv halların arxasında müəllimin emosional və psixoloji yüklənməsinin də böyük təsiri var. Azərbaycanda müəllimlərin psixoloji hazırlığına kifayət qədər diqqət ayrılmır. Hal-hazırda müəllimlərin böyük əksəriyyəti məktəbdə intizama nəzarət etməklə yanaşı, yüksək sayda şagirdlə işləməli olur və bu da onların psixoloji yüklənməsini artırır.
Müasir təhsil sistemində bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün bir neçə əsas mexanizm mövcuddur. İlk növbədə, məktəblərdə psixoloji dəstək xidmətləri gücləndirilməlidir. Finlandiya və Yaponiya təcrübəsində məktəblərdə münaqişələrin həllini öyrədən xüsusi proqramlar tətbiq olunur. Məsələn, Yaponiya məktəblərində müəllimlərə şagirdlərlə düzgün ünsiyyət qurmaq üçün xüsusi pedaqoji texnikalar öyrədilir və bu, şagirdlərin aqressiyasını azaltmağa kömək edir. ABŞ-da isə şagird-müəllim konfliktlərinin qarşısını almaq üçün sinif daxilində təhlükəsizlik kameralarının quraşdırılması geniş yayılıb.
Azərbaycanda məktəblərdə müəllimlərə və şagirdlərə psixoloji dəstək verən sistemlər mövcud olsa da, onların effektivliyi aşağıdır. Münaqişələrin idarə olunması üçün müəllimlərə xüsusi təlimlər keçirilməli, məktəblərdə isə şagirdlərin emosional idarəetməsinə yönəlik proqramlar tətbiq edilməlidir. Əks halda, bu cür hadisələrin artması təhsilin keyfiyyətinə və cəmiyyətin ümumi tərbiyə səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək.
