Uşaqlığın qayğısız illəri
Bakı şəhəri...
Abşeronun Novxanı qəsəbəsi... Hər yay Xəzərin sakit sularında üç uşaq -üç dost azadlıqla
üzərdi: biri gələcəyin Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadə, biri
mərd ruhlu Ənvər Nuriyev, digəri isə Ənvər Nuriyevin bacısı zamanla ailəsinin
dayağına çevriləcək, gözəlliyi ilə seçilən Zəhra Nuriyeva idi. Onlar
birlikdə üzür, uşaqlığın qayğısız anlarından zövq alırdılar. Hələ gələcəyin nə
gətirəcəyindən xəbərsiz idilər. Uşaqlığın saf, qayğısız və xoşbəxt vaxtlarında
bilmirdilər ki, gələcəkdə onların həyat yolları fərqli istiqamətlərə ayrılacaq -
kimisi ağır sınaqlarla üz-üzə qalacaq, kimisi isə taleyin ona bəxş etdiyi
ümidlərlə irəliləyəcək.
* * *
* * *
*
Kazımov Qasım Xaliq oğlu
ilə yarım qalmış tale
Qohum olduqlari üçün bir-birlərinə
yaxşı bələd olan Zəhra və Qasım sevib-sevilərək saf ailənin təməlini
qoyurlar. Bu sevgidən Tamilla adlı qız övladı dünyaya
gəlir. Zootexnik-aqronom olan Qasım Kazımov, yalnız torpağın, heyvanların
dilini deyil, kitabların da ruhunu anlayan ziyalı idi. O dövrdə geniş
dünyagörüşü və zəngin mütaliəsi ilə seçilən Qasım, Fransız yazıçısı Ferdinand
Duchêne’nin “Tamilla” romanını oxuyarkən sadəcə bir ədəbiyyat əsərinə deyil,
azadlıq və cəsarət uğrunda mübarizə aparan bir taleyə şahid oldu. Əsərdə Kabil
qəbiləsinin içində sıxışdırılmış, amansız adət-ənənələrə boyun əyməyən Tamillanın
üsyankar ruhu, onun dərin cəsarəti və azadlıq eşqi Qasımın qəlbini sarsıtdı.
Elə bu sarsıntının təsiri ilə də o, dünyaya yeni gələn qızına Tamilla adını
verdi. Bu ad, onun üçün yalnız bir qəhrəmanın deyil, eyni zamanda azad fikrin,
yenilməz iradənin və qadın cəsarətinin simvoluna çevrildi. Zəhra ilə həyat yoldaşı
Qasımın arasında sarsılmaz bir sevgi vardı. Bu sevginin ən parlaq şahidi isə
onların qızı – balaca Tamilla idi. Cəmi üç yaşlı Tamilla üçün atasının hər
axşam işdən qayıdanda onu çiynində daşıması, qucağını açıb “gəl-gəl” deyə
çağırması, onu sevindirmək üçün oyuncaq əvəzi gətirdiyi diri quzular – hamısı
saf və əvəzolunmaz xatirələrə çevrilmişdi.
Amma bu xoşbəxt günlər uzun çəkmədi.
1941-ci ildə Qasım müharibəyə çağırıldı. Zəhra yeganə körpə qızı ilə tək qaldı,
bir müddət sonra da tif xəstəliyinə
yoluxdu. Bütün bu çətinliklərə rəğmən, onun ümidini yaşadan Qasımın cəbhədən
göndərdiyi məktublar idi. Hər məktubda qızının halını soruşur, ailəsinə duyduğu
həsrəti sevgi və ümid dolu sözlərlə çatdırırdı. Lakin 1942-ci ilin payızında məktublar dayandı.. Bir müddət sonra isə evə
“qara məktub” gəldi… Qasım itkin
düşmüşdü. Nə Zəhra, nə də kiçik 4 yaşlı Tamilla
Qasımın varlığından doya bildi – onun gedişi ilə sanki zaman dayandı, sevgi
yarımçıq, xatirələrsə əbədi oldu. Bütün bu
çətinliklərə baxmayaraq Zəhra qızına ana da, ata da oldu; soyuq gecələrdə
bir dilim çörəyi bölüşdülər, xırda barmaqla sayılan çörək qırıntıları ümidə
dönən dualara büründü. Heyif ki, Kazımov
Qasım Xaliq oğlunun bir məzarı belə yoxdur… Amma hər il 9
Mayda ailəsi, nəvələri və bütün doğmaları – onun ruhuna dua edir, adını hörmətlə
anırlar.
* * *
* * *
*
Yenidən doğan günəş
Keşməkeşli illər bir-birini əvəz edirdi. Həyat Zəhradan
çox şeyi almışdı: ömür yoldaşını, gələcək
xəyallarını… Amma eyni zamanda ona ikinci bir həyat fürsəti də bəxş etdi.
1947-ci
ilin əvvəllərində Zəhra tikinti materialları kombinatında baş mühəndis işləyən İsfəndiyar adlı şəxslə işlə bağlı məhkəmədə
tanış olur. İsfəndiyar Zəhranı ilk dəfə
gördüyü an, bütün qəlbini elə bir güclü sevgi təsir altına aldı ki, sanki
dünyada yalnız o qadın var idi. Digər hər şey – insanlar, səslər, rənglər –
mənasız və solğun görünürdü. O andan etibarən Zəhranın sevgisini qazanmaq üçün
illərlə mübarizə apardı. Hər fürsətdə yaxınlaşmağa, söhbət etməyə çalışdı.
Lakin Zəhra qətiyyətli şəkildə uzaq dururdu. Deyirdi: “Mən ömrümü yalnız qızıma
həsr etmişəm.” Zəhra əsl ana kimi düşünür,
onun üçün ən vacib məsələ
qızını böyütmək, ona güclü və azad bir gələcək təmin etmək idi. İsfəndiyar nə qədər
israr etsə də, Zəhra bu məsuliyyəti və ana sevgisini hər şeydən üstün
tuturdu. Və qətiyyətlə razılaşmırdı. İsfəndiyar
isə başqa bir qadını düşünə bilməzdi, o Zəhranı ilk gördüyü andan onunla ailə
qurmaq istəyirdi. Nə qədər çalışsa da, Zəhra razı olmurdu.
Amma İsfəndiyar geri çəkilmədi – qətiyyəti ilə hər gün bir addım daha
yaxınlaşdı. Bu sevgi, bu səbr tədricən Zəhranın buzlarını əritməyə başlayırdı.
Zəhra qətiyyən təkbaşına qərar vermədi. Həm öz ailəsinin, həm də mərhum ərinin
yaxınlarının fikrini önəmli saydı. İsfəndiyar onlarla görüşdü, özü haqqında
danışdı və ailələr tərəfindən böyük rəğbət qazandı. Yalnız bu razılıqdan sonra
Zəhra İsfəndiyarın sevgisini qəbul etməyə başladı. İsfəndiyar bu xəbəri evdəkilərə deyəndə əvvəlcə böyük narazılıqla
qarşılandı: “Sən subaysan, dul qadınla ailə qurmağın uyğun deyil” deyərək
qohumları bu evliliyə razı olmadılar. Lakin o heç kimi dinləmədi və Zəhranı niğaha apararaq
ailənin təməlini qoydular. Sonralar Zəhranı tanıyan qohumları da ona heyran oldular, onun bacarıqları hər kəsi
heyrətləndirirdi. Zəhra toxuma və tikiş
sənətində misilsiz bacarığa malik idi. Gözəl paltarlar, çantalar, paltolar,
süfrələr tikir-əlinin dəydiyi hər şey incəsənətə çevrilirdi. O, yalnız sadə
tikişlər yaratmırdı, hər tikişi və toxunuşu, gül şəkilləri və müxtəlif
naxışlarla bəzəyərək bir sənət əsərinə
çevirirdi, əl işlərinə naxışlar və ornamentlər vuraraq sənətkarlığını nümayiş
etdirirdi. Əllərinin məharəti təkcə tikişlə və toxuma ilə məhdudlaşmırdı-o, həm
də dadlı xörəklər və ləzzətli mürəbbələr, təamlar bişirərək ailəsini
sevindirirdi. Hər detalında incəlik və ustalıq vardı, hər işi sevgi və zəhmətlə
yoğrulurdu. O, sadəcə bir evdar qadın deyildi-ailəsinin dayağı, sənətin və
kulinariyanın əsl ustası idi.
Zəhra və İsfəndiyar hər il
müxtəlif guşələrə səyahətlər edir, səfərlərini birgə xatirələrə
çevirirdilər. Onlar yalnız bir ailə deyildilər, eyni zamanda ziyalı həyat
tərzinin və mədəniyyətə olan dərin bağlılığın simvolu idilər. Kino, teatr, sərgi
və konsertlər şəhərdə keçirilən hər bir mədəni tədbirdə mütləq iştirak
edirdilər. Hər gün evlərinə 7-8 növ qəzet – həm Azərbaycan, həm də rus
dilində daxil olurdu. Hər ay
saysız-hesabsız jurnallar onların masası üzərində düzülürdü. Bütün səyahətlərini, həyatın hər anını birgə
yaşamağa üstünlük verirdilər. Hətta xəstəxana palatalarında belə
bir-birlərindən ayrılmır, birlikdə qalırdılar.
İsfəndiyar ancaq işlə bağlı
ezamiyyətlərə tək gedərdi. Bu sevgi, bu birlik o qədər dərindi ki, yaxınları və tanışları arasında bir əfsanəyə
çevrilmişdi. Həm Zəhranın, həm də İsfəndiyarın ailələri bu bağlılığa
heyranlıqla baxır, bu eşqə qibtə edirdilər. Onların sevgisi artıq
yalnız ailə münasibətlərinin çərçivəsindən çıxaraq, bir həyat fəlsəfəsinə,
sevgi və sədaqətin ən mükəmməl nümunəsinə çevrilmişdi. Zəhranın taleyinə həyat elə yazılmışdı ki, müharibə onun
qarşısına iki simada gəldi: biri – Vətən uğrunda itkin düşən Qasım, digəri isə
bu keşməkeşli yolu aşan ailənin dayağına çevrilən İsfəndiyar və sanki Zəhra İlahi
tərəfindən bu missiyaya seçilmişdi.
* * *
* * *
*
Axundov İsfəndiyar Ələkbər
oğlunun həyat yolu
İsfəndiyar Axundovun həyat yolu, təkcə bir
zabitin bioqrafiyasından daha artıqdır; o, dövrünün ən çətin sınaqlarında
ürəklərdə iz qoymuş səssiz qəhrəmandır. 1913‑cü ildə Goranboy rayonunun
Ağamalıoğlu kəndində doğulan İsfəndiyar, ilk təhsilini elə orada-öz qardaşı, Məşdi
müəllimin şagirdi kimi aldı. 1938‑ci ildə İsfəndiyar, Tiflis şəhərindəki
Zaqafqaziya Dağ‑Metallurgiya İnstitutunun dağ‑mədən fakültəsini bitirir və
Donbasda Şaxtada mühəndis, sonra da şaxta müdiri işləmişdir. Naxçıvan MSSR‑in
Şaxtaxtı kəndində dağ karxanasının direktoru və SSRİ Sənaye Şurasının tikinti
materialları qrupunun rəhbəri kimi çalışmışdı. Hər yeni vəzifə ona yalnız
peşəkar yük yox, həm də insan övladına xidmət missiyası yükü gətirirdi. Müharibə
çağırışı gələndə isə İsfəndiyar, artilleriya komandirliyinə keçid edərək ən ön
cəbhələrdən birinə—Berlinə gedən zəfər yoluna yazıldı. 842‑ci alayla birlikdə
keçdiyi döyüş yolları, onun qəlbindəki mərdlik və vətən eşqinin ən parlaq
ifadəsi oldu. 1946‑cı ildə orden‑medallarla bəzənmiş zabit rütbəsi ilə ordudan
tərxis edilən İsfəndiyar, bu dəfə Mərkəzi Komitənin inspektoru kimi ölkəsinin
intellektual inkişafına xidmət etməyə davam etdi. İsfəndiyar müharibədə topçu
kimi xidmət edirdi – ön cəbhədə düşmənin nəfəsini kəsən, hər atəşi ilə həm
yurdunu qoruyan, həm də tarix yazan bir qəhrəman idi. Gözlərini qırpmadan
alovun içinə atılan bu igid, neçə-neçə əsgərin həyatını xilas etmişdi.
İsfəndiyar Axundov “Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı” olmalı idi, amma olmadı… çünki o siyahını imzalamalı olan əllərdən
biri erməni idi. Və yenə o tanış xislət – İsfəndiyarın haqqına kölgə saldı,
reallaşmasına mane oldu. Amma xalqın könlündə o, çoxdan öz “Qəhrəman” adını
almışdı. Çünki əsl qəhrəmanlar rütbə ilə deyil, yaddaşla yaşar. İsfəndiyarın
döyüş meydanındakı fədakarlığı, canını sipər etməsi, yüzlərlə insanın həyatını
xilas etməsi onun “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı” adına layiq olduğunu danılmaz
edirdi. Bəli, bu da bir həqiqətdir: ön cəbhədəki düşmən gülləsi yetmirmiş kimi,
arxa cəbhədəki erməni xisləti də susmamışdı.
İsfəndiyarın müharibə yolu təkcə səngərlərlə, barıt qoxusu
ilə deyil, həm də qəlbinin səsi ilə dolu idi. O, ölümün nəfəs aldığı
səngərlərdə belə, dəftərçəsini çıxarıb yaşadığı hər anı yazırdı. Bircə anlıq
sükutdan istifadə edib baş verənləri kağızlara köçürürdü. Onun gündəliyi —
sadəcə yazı yox, bir əsgərin iç dünyası, ümidsizliyə qarşı dirənişi, gələcək
nəsillərə ünvanlanmış səssiz bir fəryad idi. Bəlkə də bu dəftərçə sayəsində o,
öz ruhunu qoruyub saxlaya bilmişdi; çünki yazdıqca yaşayırdı, yazdıqca dözürdü.
Bu gündəlik indi tariximizin sakit, amma ən səmimi şahidlərindən biridir.
İsfəndiyar Axundovun gündəliyindən: “22.05.1945.
Bir çox cürbəcür xəbərlər eşidirik. Gah deyirlər Vətənə gedəcəyik, gah deyirlər
ki, uzun müddət burada qalmalıyıq. Hələ qəti olaraq, bir əsaslı şey yoxdur.
Lager işini möhkəmlətməklə məşğuluq.” Döyüş meydanlarında keçən günlərin
izləri təkcə səngərlərdə deyil, qəlbin ən dərin qatlarında qalır. Bəzən sözə
çevrilməyən hisslər, yalnız bir əsgərin titrək əli ilə yazdığı sətrə sığar. İsfəndiyar
Axundov hər zaman deyərdi: “Ölümdən qorxmuram, çünki mən müharibə keçmişəm.
Müharibədən sonra Allah nə ömür veribsə, o mənə hədiyyədir.” Bu
mənalı ömür yolu göstərir ki, İsfəndiyar Axundov üçün ən böyük medallar - insanlara
bilik vermək, sınaqlara sinə gərmək və sevgi ilə bağlanmış ailə dəyərlərini
yaşatmaq medalları idi.
Axundov müasir düşüncəsi, dərin mədəniyyəti və zövqlü
görkəmi ilə hər zaman seçilirdi. Zahiri görünüşündə Avropa üslubu ilə
parlayırdı: yay-qış fərq etmədən başında klassik şlyapa, sinəsində zövqlə
seçilmiş və xüsusu sancaqla bərkidilmiş qalstuk, əynində ütülü kostyum,
sifətində isə həmişə səliqəli təraş. Onun bu xarakterik duruşu təkcə geyim
seçimi deyil, düşüncə tərzinin də göstəricisi idi. İsfəndiyar və Zəhra
cütlüyünün ümumi övladları olmasa da,
İsfəndiyar Zəhranın qızına ata, nəvələrinə isə mərhəmətli bir baba kimi sahib
çıxmışdı. O Zəhra xanımın övlad və nəvələrini, nəticələrini öz canından ayırmamışdı - öz övladları
kimi ata nəvazişi, baba mərhəməti ilə
yanaşmışdı. Bu sevgi, soy bağından yox, ruh bağından doğan əbədi miras idi. Onun Zəhra ilə qurduğu sevgi və
hörmət dolu həyatı, insanın ürəyində həm qürur yaradır, həm də gözlərimizi
doldurur.
* * *
* * *
*
Mehdi Hüseynzadə və Ənvər
Nuriyev : uşaqlıqdan səngərə
Zəhranın qardaşı Ənvər Nuriyev və uşaqlıq dostu Mehdi Hüseynzadə də 1941-ci
ildə cəbhəyə yollanırlar. Ənvər mərdliklə vuruşaraq, vətənə olan sevgisini və
borcunu yerinə yetirərək, müxtəlif mükafatlar və medallarla təltif olunur. Onun
medalları və mükafatları, müharibədəki şücaətini və peşəkar xidmətlərini
simvolizə edir. Vətəninə, ailəsinə və dostlarına çox bağlı olan Ənvər vətən
qarşısında borcunu göstərdiyi şücaətlərlə layiqincə yerinə yetirir. Bir
vaxtlar eyni məhlədə, eyni daşların üstündə gülüş səsləri ucalan Ənvər və
Mehdi… bir çörəyi, bir arzunu bölüşən
iki uşaq… İllər keçdi, oyun meydanlarını səngərlər əvəzlədi. İndi isə onların
addım səsləri torpağın səsinə qarışır, səngərlərdə yan-yana yox, amma
ürək-ürəyə döyüşürlər. Uşaqlığın təmizliyini, gəncliyin coşqunluğunu və
insanlıq heysiyyətini qorumaq üçün. Onlar təkcə əsgər deyil – keçmişin və
gələcəyin qoruyucusudurlar. Cəsarətin ən pak, ən səmimi rəmzidirlər. Mehdi
Hənifə oğlu Hüseynzadə (Mixaylo) İkinci Dünya müharibəsi zamanı Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı olmuş bir partizan idi. Kəşfiyyat-təxribat qrupunun rəhbəri kimi,
döyüş meydanında göstərdiyi cəsarət və strateji bacarığı ilə tanınmışdır. 1944-cü ildə həyatını itirən Mixaylo, öz
igidliyi və vətən sevgisi ilə əbədi olaraq yaddaşlarda qalmışdır. Onun Ənvər
Nuriyev ilə olan dostluğu isə onların bir-birinə olan hörmət və dəstəklərinin
təzahürü idi. Bu dostluq, hər iki şəxsin bir-birini anlamaq, dəstəkləmək və
həyatda qarşılaşdıqları çətinlikləri birlikdə aşmaq mövqeyində olan bir əlaqə
idi. Həm Ənvər Nuriyev, həm də Mehdi Hüseynzadə, müharibə və çətinliklərə qarşı
mübarizələrinin simvolları olaraq cəmiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilir
və onların dostluğu, bir çox insan üçün ilham mənbəyi olmuşdur.
* * *
* * *
*
Kazımova Tamilla Qasım qızı
və övladları
Zəhranın qızı Tamilla anasının mərdliyini və ləyaqətli
ömrünün mirasını layiqincə daşıyaraq böyüyür və
memar ixtisasına savadlı şəkildə yiyələnir. O, həddi-buluğa çatır və ailə
həyatı qurur. Müharibənin kölgəsində böyüyən bu güclü qadın zamanla üç övlad
anası olur: Gülər, Elxan və Aygün. Onun qurduğu ocaqda keçmişin ağrıları ilə
yanaşı, gələcəyin ümidi də boy atır - bu adlar bir nəslin susmayan səsi, tarixə
yazılan davamıdır. Tamillanın qurduğu ailə ocağı, Zəhranın izlərini
daşıyan, amma gələcəyə doğru işıq saçan bir yaddaşdır.
Tamilla xanımın övladlarının xatirələrindən: “Hər il 25 apreldə evimizdə iki ad gününü birgə qeyd
edərdik – anamızın və babamızın. Bu təsadüf deyildi, sanki, tale onları bir
doğum günündə birləşdirmişdi. Amma bizim evdə başqa bir gün vardı ki, o gün
babamız üçün bayramların ən böyüyü idi – 9 May Qələbə Günü. Zəhra xanım İsfəndiyarla
ailə qurduqdan sonra, hər il 9 Mayın qeyd edilməsi bir ənənəyə çevrilmişdi. Bu ənənəni
nənəmiz Zəhra xanımdan sonra anamız Tamilla xanım layiqincə davam
etdirib. Gözümüzü açan gündən bu tarix bizim üçün xüsusi olub. Hər 9 Mayda
nənəmiz eyni sevgi və qayğı ilə xörək bişirər, babamız isə medalları və ordenləri
ilə süfrə başına əyləşərdi. O, 9 Mayda xüsusi bir
hazırlıqla, medallarını və ordenlərini taxaraq, o günü xüsusi əhval-ruhiyyə ilə
keçirərdi. Müharibə xatirələri ilə yaşayan babamız, qohumlar, dostlar və
uşaqlar ətrafında həmin günü qeyd edərdi. O gün evimizə qələbə ruhu, xatirələr və qürur dolardı.
Babamız səhər tezdən süfrənin başında oturar, anamız isə şirniyyatlar, cürbəcür xörəklər bişirərdi.
Süfrədə nə yox idi ki – xüsusi təamlar,
anamızın əllərindən çıxan o unudulmaz dadlar… Amma bütün bu təmtəraq babamızın
təvazökar ruhuna çatmazdı. Babamızın qələbəsi yalnız Berlinə qədər uzanan zəfər
yolu deyildi. O, evimizin, ailəmizin, bütün bir nəslin yaddaşını yaşadan adam
idi. Onun üçün 9 May sadəcə bir tarix deyildi, ömür boyu sinəsində daşıdığı
dost itkisi, səngər səsi, yazdığı dəftərlərdə donmuş xatirələr idi. O dəftər –
müharibə səngərlərində yazılan o kiçik gündəlik – bu gün bizim evimizin ən
qiymətli yadigarıdır. O dünyasını dəyişəndə evimizə neçə-neçə yad adamlar
gələrək, “əmi görünmür?” deyə soruşurdular. O şahmatı oynamağı öyrətmişdi bizə
və bizim övladlarımıza, habelə, çoxlarına, doğuldugu Goronboyu da babamız tanış
etmişdi şahmatla. O, sadəcə ailəmizin
babası deyildi, o, bizim nəslimizin babası idi. İndi biz hər 9 Mayda onun qəbrini
ziyarətə gedirik – güllərlə, dua ilə. Evə qayıdıb süfrə açırıq. O gündə babamızın
başına yığılanları, danışılanları xatırlayırıq. Bu ənənə deyil artıq – bu, bir
müqəddəs borcdur. Babamızın ruhu indi bizimlədir. Biz onun danışdıqlarından
öyrəndik ki, Qələbə sadəcə güllə ilə qazanılmır – səbr, mərdlik və susaraq
yaşatmaqla da qazanılır. Hər 9 Mayda onun ruhu ilə birgə ayağa qalxırıq. Və
bilirik ki, o gün bizim üçün bir tarix deyil – bir ömürlük
minnətdarlıqdır.”
* * *
* * *
*
Teymur Atayevin qələmindən
Təkcə ailəsi yox, cəmiyyətin də böyük
hörmətini qazanan İsfəndiyar Axundov haqqında yazılmış fikirlər onun yüksək şəxsiyyət olduğunu bir daha təsdiqləyir.
Tanınmış publisist və politoloq Teymur Atayevin qələmindən süzülən bu
sətirlərdə İsfəndiyar Axundovun xarakteri, döyüş ruhu və insani dəyərləri aydın
şəkildə əks olunur.
Teymur Atayev yazır: “ 1942-ci ilin
mayında onu yenidən hərbi komissarlığa çağırdılar – bu dəfə cəbhə xəttinə
göndərmək üçün. Tbilisi Artilleriya Məktəbində altı aylıq kurs keçdikdən sonra
o, daha dörd nəfərlə birlikdə Rusiyanın Belqorod vilayətində yerləşən Stariy
Oskoldakı hərbi qərargaha təyinat aldı. Burada artilleriyaçılar tank bölməsinə
yönləndirildilər, baxmayaraq ki, özləri etiraf edirdilər: Heç vaxt tanka
oturmamışıq. Onlara sadəcə belə dedilər: Heç nə olmaz, gedin tank hazırlıq
kursuna. Tankda olmaq onlar üçün çətin idi – İsfəndiyar havasızlıqdan boğulmağa
başlayırdı, çünki bu şəraitə vərdiş etməmişdi. Qərargaha qayıtdıqdan sonra tank
bölməsində xidmət etməkdən imtina etdiyini bildirdi. Maraqlıdır ki, o, bu
qərarına görə piyada qoşunlarına göndərilməklə hədələnməkdən qorxmadı. Bəlkə də
onun qətiyyəti nəticə verdi: nəhayət, ona dedilər – Gedirsən artilleriyaya.”
* * *
* * *
*
Qəlblərdə yaşayan Qələbə
Müharibə təkcə səngərlərdə deyil, evlərin
içində, anaların göz yaşlarında, körpələrin atasız böyüyən illərində yaşandı. O
illərdə elə bir ev yox idi ki, bir şəkil küncdə donub qalmasın, bir səs illərlə
eşidilməsin. Hər ailə bir parçasını itirdi – bəzisi oğlunu, bəzisi ərini,
bəzisi isə ömrünün sevincini. Amma xalq olaraq, bir ürək kimi döyündük, hər
nəfəsdə vətənin adını çəkdik, hər damla qanla qələbəyə bir addım atdıq. Bu
torpağın hər qarışı yalnız igidlərin deyil, anaların duası, uşaqların susqun
baxışları ilə də sulandı. Unutmayaq… çünki bu qələbə yalnız tarix deyil – bu,
bir millətin qəlbində daşıdığı acı və qürurun eyni səhnədə səssiz qışqırığıdır.
Müharibə bizə öyrətdi ki, insan həyatı misilsizdir. O dörd il, o aclıq, o
itkilər, o sükut dolu gecələr bir daha xatırladır: sülhün, ailə məhəbbətinin,
qarşılıqlı hörmətin qiyməti ödənilməzdir. Zəhra və İsfəndiyarın hekayəsi isə
sübut edir ki, ən çətin anlarda belə insan ruhu dirənir, sevgi insanı ucaldır. Xatırlayın,
anlatın, yaşadın. Çünki yaddaş nəslin ən qiymətli sərvətidir. Ürəkdən
verdiyiniz hörmət, sevgi və diqqət o xatirələri gələcək nəsillərə ötürən
körpüdür.
* * *
* * *
*
Keçmişdən gələn yadigar
Xəzər dənizinin sahilində başlayan o uşaqlıq gülüşləri, müharibənin ayırdığı yollar, acılar və yenidən doğulan eşq – bütün bunlar bir ömür boyu yanımızda olacaq. Zəhra və İsfəndiyarın sevgisı göstərdi ki, insan ürəyi nə qədər sınağa məruz qalsa da, saf məhəbbət və inam hər zərbədən sonra daha güclü dirçələ bilər. Onların ailəsi, onların xatirəsi, dəyərləri – hər göz yaşında, hər təbəssümdə yaşamağa davam edir. Hər birimizə nümunədir bu ailə: sevmək, hörmət etmək, xatırlamaq. Onlar aramızda olmasalar da, ruhları şad olsun deyə ürəklərdə əbədi qonaqdır. Hər dəfə “səni unutmamışam” kəlmələri dilə gəldikcə, hər göz yaşı bir dua kimi ucalır göylərə. Unutmayaq ki, sülh, sevgi və həmrəylik hər birimizin öhdəsindədir. Zəhra və İsfəndiyar daima bizimlədir – hər paylaşdığımız xatirədə, hər ürəkdən gələn duada. Keçmişin ağır izləri, bu günümüzün əsasını təşkil edir. Biz yeni nəsil olaraq, həm döyüşçülərin, həm də ölümlə üzləşən hər bir insanın qəhrəmanlıqlarını unutmamalıyıq. Onların yaşadığı acılar, bizim üçün sadəcə tarix deyil, həyatımızın ən dərin hissələrində yaşamalıdır. Hər il bu günü qeyd edərkən, onlara rəhmət oxumaq və onların bizə verdiyi dəyəri bir daha xatırlamaq borcumuzdur. Qələbənin, döyüşün və müharibənin acılarını unutmamalı, hər zaman gələcək nəsillərə bu xatirələri çatdırmalıyıq. Qəlbimizdə onları sonsuz rəhmət, təşəkkür və sevgi ilə xatırlayırıq. Unutmaq, bizim gələcəyimizə xəyanət etmək olardı. Onlar bu dünyadan köçsə də, biz xatirələrini yaşatmağa borcluyuq. Onların çəkdiyi əzab, bizim azadlığımızın zəmanətidir. Gələcək nəsillər də bu mübarizəni, bu qələbəni hər zaman uca tutmalıdır. Bu, sadəcə keçmişə hörmət deyil, gələcəyə olan məsuliyyətimizdir. Unutmayaq ki, keçmişin qanlı izləri və şanlı qələbələri, bizə həyatın nə qədər qiymətli olduğunu, zamanın necə acı və möcüzələrlə dolu olduğunu və hər bir anın dəyərini göstərir. Bu acıların arasında itirdiklərimizi, qazanılan zəfərləri sevgi və hörmətlə gələcək nəsillərə danışmalı, onların yaddaşına yazmalıyıq. Və nə qədər sevə bilsək, o qədər zənginik, nə qədər xatırlasaq, o qədər yaşayırıq…..
Məryəm Bağırova