Türk
birliyinin əyani göstəricisi
Prezident
İlham Əliyev: “Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan dövlətlər sözdə yox,
əməldə Azərbaycanın yanındadır”
Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT)
çərçivəsində müxtəlif regional layihələrin həyata keçirilməsi üçün maliyyə
resurslarını təmin edir. Bu layihələr, xüsusən də infrastruktura dair
layihələr, enerji təhlükəsizliyi və nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı ilə
əlaqəlidir. Azərbaycan, Türk Dünyası ölkələrində humanitar yardımların
təşkilinə və sosial layihələrin həyata keçirilməsinə də dəstək göstərir. Bu,
xüsusən də təbii fəlakətlər və digər humanitar böhranlar zamanı Azərbaycan
tərəfindən maliyyə yardımlarının ayrılması ilə özünü göstərir. Hələ 2009-cu
ildə Türk Dövlətləri Təşkilatının (əvvəlki adı ilə Türk Şurası) Zirvə
Toplantısının Naxçıvanda keçirilməsi və sazişin imzalanması ölkəmizin bu
təşkilatda fəallığının bariz nümunəsidir. Bu toplantıya Azərbaycan, Türkiyə,
Qazaxıstan və Qırğızıstanın rəhbərləri qatılmışdır. Sazişin imzalanması ilə
TDT, daha güclü və koordinasiyalı bir struktur əldə etmişdir. Sazişin
imzalanmasından sonra Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişafı daha sürətlə davam
etmiş, təşkilat üzv dövlətlərin birgə fəaliyyət göstərməsinə və qarşılıqlı
faydalı əməkdaşlıq layihələrinin reallaşdırılmasına daha çox diqqət
yetirilmişdir. Prezident İlham Əliyev noyabrın 6-da Bişkekdə keçirilən Türk
Dövlətləri Təşkilatı Dövlət Başçılarının 11-ci Zirvə görüşündə çıxışı zamanı bu
haqqda da danışıb: “Naxçıvan Sazişi Türk Dövlətləri Təşkilatının əsasını qoydu.
Bu il Türk Dövlətləri Təşkilatının əsasını qoymuş Naxçıvan Sazişinin 15-ci
ildönümüdür. Təşkilatımız bu dövr ərzində uğurlu inkişaf yolu keçib. İyul ayında
Şuşa şəhərində keçirilmiş Dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə
imzalanmış Qarabağ Bəyannaməsi əməkdaşlığın daha da dərinləşməsinə töhfə verir.
Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatının möhkəmlənməsi istiqamətində səylərini
bundan sonra da davam etdirəcək”. Naxçıvan Sazişi, 2009-cu ildə Naxçıvan
şəhərində imzalanmış və Türk Dünyası dövlətləri arasında əməkdaşlığın daha da
möhkəmləndirilməsi məqsədini güdən bir sazişdir. Bu saziş, Türk Dövlətləri
Təşkilatının inkişafına və üzv ölkələr arasındakı siyasi, iqtisadi və mədəni
əlaqələrin gücləndirilməsinə yönəlmiş əhəmiyyətli bir addım olmuşdur. Naxçıvan
Sazişi, Türk Dövlətləri Təşkilatının (əvvəlki adı ilə Türk Şurası)
genişlənməsinə və təşkilatın fəaliyyətinin daha səmərəli olmasına yönəlik bir
addım idi. Bu saziş, üzv ölkələr arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və
təhlükəsizlik sahələrində daha sıx əməkdaşlığın təmin edilməsi məqsədini
daşıyırdı. Türk Dövlətləri Təşkilatının daha effektiv işləməsi və
fəaliyyətlərinin daha aydın tənzimlənməsi üçün təşkilatın strukturlarının
inkişafı nəzərdə tutulmuşdur. Saziş, təşkilatın açıq qapı siyasətini davam
etdirməsi və yeni üzv dövlətlərin təşkilata qoşulmasının təşviq edilməsini
əhatə edirdi. Naxçıvan Sazişi, Türk Dövlətləri Təşkilatının gələcəkdə daha
ciddi bir siyasi və iqtisadi güc olmasına zəmin yaratmışdır. Bu sazişin
imzalanması ilə TDT üzv ölkələr arasında daha dərin bir inteqrasiya prosesi
başlanmış, təşkilat müxtəlif sahələrdə daha çox və daha effektiv əməkdaşlıq
formalarına imza atmışdır.
Türk
dövlətləri arasında əməkdaşlıq yalnız regional səviyyədə deyil, həm də
beynəlxalq müstəvidə inkişaf etdirilməli idi. Bu, təşkilatın qlobal məsələlərdə
daha aktiv iştirak etməsini təmin etməli idi. Amma bütün hallarda təşkilata üzv
dövlətlər bir-birlərinə ictimai-siyasi dəstək verir. Bunu Azərbaycan dövləti də
hiss edir. Dövlətimizin başçısının dediyi kimi Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv
olan dövlətlər sözdə yox, əməldə Azərbaycanın yanındadır. “Fürsətdən istifadə
edərək, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Macarıstanın dövlət və hökumət
başçılarına azad olunmuş ərazilərdə qardaşlıq hədiyyəsi olan məktəbə və yaradıcılıq
mərkəzinə, eləcə də tikiləcək məktəblərə görə bir daha təşəkkürümü bildirmək
istərdim”, - deyə cənab Prezident əlavə edib. Bu gün işğaldan azad olunan
ərazilərdə ölkə başçısının qeyd etdiyi ölkələr tərəfindən də təhsil ocaqlarının
tikilməsi qürurvericidir. Bu, türk birliyinin əyani göstəricisidir.
Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş
ərazilərində həyata keçirilən bərpa və quruculuq işləri, ölkəmizin gələcəyinə
olan inamımızı daha da artırır. Bu mübarizədə və tarix yazan qələbədə əməyi
olan bütün şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyir, onların göstərdiyi igidlik
və fədakarlığa dərin hörmətimizi ifadə edirik. Yeri gəlmişkən, Prezident İlham
Əliyev işğaldan azad olunan ərazilərdə indi genişmiqyaslı yenidənqurma və bərpa
layihələrinin həyata keçirildiyini vurğulayıb: “Ötən ilin sentyabr ayında
Azərbaycan öz suverenliyini tam bərpa etdi. Ermənistan 30 il davam edən işğal
dövründə bu ərazilərdə 9 şəhərimizi və yüzlərlə kəndimizi tamamilə məhv edib.
İşğaldan azad olunan ərazilərdə indi genişmiqyaslı yenidənqurma və bərpa
layihələri həyata keçirilir, eyni zamanda, Böyük Qayıdış Proqramının icrası
çərçivəsində keçmiş məcburi köçkünlər öz doğma yurdlarına geri dönürlər”.
Ümumiyyətlə, son illərdə işğaldan azad olunmuş ərazilərində bərpa və quruculuq
işləri böyük miqyas almış və bu sahədə əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə
olunmuşdur. 2020-ci il 44 günlük Vətən Müharibəsindən sonra Azərbaycan,
Ermənistanın işğalından azad etdiyi ərazilərdə genişmiqyaslı bərpa və
yenidənqurma işlərinə başlamışdır. Bu işlər həm infrastruktur, həm sosial
obyektlər, həm də mədəni irs və ətraf mühitin qorunmasına yönəlib.
Azərbaycanın
işğaldan azad olunmuş ərazilərində ən önəmli və prioritet sahələrdən biri
infrastrukturdur. Bu ərazilərdə uzun illər ərzində heç bir infrastruktur
layihəsi həyata keçirilmədiyi üçün, bərpa işləri çox zaman sıfırdan başlamalı
olub. Azərbaycanın bu ərazilərindəki əsas kommunikasiya və nəqliyyat yolları, o
cümlədən avtomobil yolları, körpülər, dəmir yolu xətləri və hava limanları
yenidən qurulmağa başlanıb. Ən əhəmiyyətli layihələrdən biri Şuşa-Şuşa
avtomobil yolunun tikintisi və Füzuli Hava Limanının istifadəyə verilməsi
olmuşdur. Eyni zamanda, Kəlbəcər və Laçın rayonlarına bağlayan yeni avtomobil
yolları və dəmir yolu xətti layihələri hazırlanır. Azərbaycanın işğaldan azad
olunmuş ərazilərində həyata keçirilən bərpa və quruculuq işləri çoxşaxəli və
məqsədyönlü bir yanaşma tələb edir. Bu ərazilərin bərpası yalnız fiziki
infrastrukturun yaradılması ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda yerli əhalinin
psixoloji və sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönələn tədbirləri də
əhatə edir. Azərbaycanın bu sahədəki irəliləyişi həm daxili, həm də beynəlxalq
aləmdə böyük maraq doğurur və ölkənin gələcək inkişafı üçün əhəmiyyətli bir
zəmin yaradır.
Səyavuş Qasımov
Avrasiya Universitetinin rektoru,
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent