Ən uzun boylu insanlar harada yaşayır? – Antropoloji faktlar və coğrafi həqiqətlər
İnsan boyu genetik, ətraf mühit, qidalanma və həyat tərzi kimi çoxsaylı amillərin təsiri ilə formalaşır.
Bu faktlar uzun illərdir tibb, biologiya və antropologiyanın maraq dairəsindədir.
Bəs dünya üzrə ən uzunboylu insanlar konkret olaraq harada yaşayır? Cavab sizi təəccübləndirə bilər: Niderland (Hollandiya).
1. Niderland
Statistik araşdırmalara əsasən, niderlandlı kişilərin orta boyu 183 sm, qadınların isə 170 sm civarındadır. Bu, onları dünya üzrə ən uzunboylu xalq edir.
Əgər bu gün Amsterdam küçələrində gəzişsəniz, demək olar ki, ətrafınızdakı insanlar ortalamadan xeyli hündür görünəcək. Bu isə təkcə genetik faktorlarla deyil, həm də yüksək səviyyəli səhiyyə, balanslı qidalanma və yaxşı həyat şəraiti ilə bağlıdır.
Maraqlı fakt: 19-cu əsrin ortalarında niderlandlı kişilərin boyu orta hesabla 165 sm idi. Yəni son 150 ildə bu ölkədə insanların boyu təxminən 20 sm artıb.
2. Digər “uzunboylu” ölkələr
Niderlandla yanaşı, Skandinaviya ölkələri, Bosniya və Herseqovina, Monteneqro, Serbiya, Danimarka və İslandiya da ən uzunboylu əhaliləri ilə tanınır.
Ölkə Kişilərin orta boyu Qadınların orta boyu
Niderland 183 sm 170 sm
Bosniya və Herseqovina 182 sm 168 sm
Serbiya 181 sm 167 sm
Danimarka 181 sm 169 sm
İslandiya 180 sm 168 sm
Bu ölkələrin əksəriyyəti proteinlə zəngin pəhriz, fiziki aktiv həyat tərzi və genetik irs ilə fərqlənir.
Boya təsir edən amillər nələrdir?
Bəzən insanlar boyun təkcə genetika ilə müəyyən olunduğunu düşünür, lakin bu doğru deyil.
Genetik faktorlar əsasdır, amma qidalanma və uşaq yaşlarında sağlam böyümə mühiti boy inkişafında həlledici rol oynayır.
Əsas faktorlar:
Genetika – Əgər valideynlər hündürdürsə, övladların da uzunboylu olması ehtimalı yüksəkdir.
Zülalla zəngin qidalanma – Ət, süd məhsulları, yumurta və balıq boy artımını dəstəkləyir.
D vitamininin səviyyəsi – Sümüklərin inkişafı üçün vacibdir.
Yuxu və fiziki aktivlik – Uşaq və yeniyetmələrin kifayət qədər yuxu alması və hərəkətli həyat tərzi sürməsi hormon balansına müsbət təsir göstərir.
Azərbaycanda orta boy necədir?
Azərbaycanda isə orta boy göstəriciləri təxminən belədir:
Kişilər: 170–173 sm
Qadınlar: 160–163 sm
Bu göstərici dünya ortalamasından bir qədər aşağı olsa da, son illərdə həyat şəraitinin və qidalanmanın yaxşılaşması nəticəsində gənc nəsildə boy göstəriciləri yüksəlməkdədir.
Gələcəkdə hansı dəyişikliklər gözlənilir?
Əgər bir ölkədə uşaqların sağlamlığına erkən yaşdan diqqət yetirilirsə, zülalla zəngin və balanslı qidalanma təmin olunursa, tibbi xidmət əlçatan və keyfiyyətlidirsə orada əhalinin boy ortalaması zamanla artacaq.
Məsələn, Cənubi Koreyada 1950-ci illərlə müqayisədə orta boy təxminən 15 sm artıb. Bu isə müharibədən sonrakı iqtisadi yüksəliş və səhiyyə infrastrukturunun inkişafı ilə bağlıdır.
Boy bir insanın fiziki göstəricisidir, lakin onun arxasında tarixi, bioloji və sosial faktorlar dayanır. Niderland və Skandinaviya ölkələri uzunboylu olmağın təkcə genetika yox, həm də sağlam həyat və cəmiyyətin ümumi inkişafı ilə əlaqəli olduğunu sübut edir.
Əgər uzun və sağlam həyat istəyiriksə, sadəcə hündürboylu doğulmaq kifayət deyil, sağlam qidalanmaq, hərəkətdə olmaq və sosial rifah içində yaşamaq əsas şərtlərdir.
