Putin Zelenskini Moskvaya dəvət edir- Niyə?
Ukrayna nizamlanması üzrə danışıqlar yeni səviyyəyə çatıb. Aİ və ABŞ
təhlükəsizlik zəmanətləri üzərində işləyir və Rusiya prezidenti Vladimir Putin
Vladimir Zelenskini Moskvaya görüşə dəvət edir. Lakin hər iki proses hələlik
perspektivsiz görünür.
Moskvada görüş olacaqmı?
Sentyabrın 3-də Rusiya prezidenti Vladimir Putin hələ Çində olarkən
jurnalistlərə açıqlamasında Ukrayna lideri Vladimir Zelenski ilə görüşməyə
hazır olduğunu deyib:
“Zelenski hazırdırsa, qoy Moskvaya gəlsin, belə bir görüş baş
tutacaq”.
Putinin təklifi sensasiondur. Bu yaxınlara qədər Kreml və Rusiya
Xarici İşlər Nazirliyi sammit görüşünü rədd edirdi. Bu format Ukrayna
münaqişəsinin həllində son nöqtə olmalı idi. Lakin Rusiya prezidenti artıq
Zelenski ilə görüşə hazır olmasından danışır. Ukrayna prezidenti bu təklifi
qəti şəkildə rədd edərək deyib:
“Əgər görüşün baş tutmasını istəmirsinizsə, məni Moskvaya dəvət
etməlisiniz”.
Eyni zamanda, Rusiya prezidenti belə bir dialoqun perspektivinə şübhə
ilə yanaşır. Zelenski ilə "əsas məsələlərdə razılaşmaq praktiki olaraq
mümkün olmayacaq". Çətinlik həm də ondan ibarətdir ki, ərazilərlə bağlı
istənilən razılaşmalar “referendumda Ukrayna Konstitusiyasına uyğun olaraq
təsdiq edilməlidir”.
Moskva niyə Zelenskiyə onun perspektivinə inanmadan sammit təklif
edir?
Bir tərəfdən Vladimir Putin sülhə nail olmaq istəyini sübut edir.
Digər tərəfdən, bu, Rusiyanı sülh prosesini pozmaqda günahlandırmağa çalışan və
Kremlin Zelenski ilə üz-üzə ünsiyyət qurmaq istəməməsini arqument kimi göstərən
Avropa liderlərinə cavabdır. Yəqin ki, Rusiya rəhbərliyi güman edir ki,
Zelenski Moskvaya gəlməyə hazırdırsa, deməli, ciddi dialoqa və kompromislərə
hazırdır, ona görə də danışıqlarda məna var. Axı Moskvaya gəlmək onun üçün
cəsarətli addımdır.
Parisdə nə qərar verdilər?
Rusiya və Ukrayna liderləri mümkün görüşlə bağlı qiyabi mübahisə
edərkən, Parisə “istəklilər koalisiyası”nın nümayəndələri toplaşıb. Zelenski və
ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiven Vitkoff da oraya gəliblər. Qalan
Avropa liderləri, Donald Tramp kimi, internetə qoşulmalı idilər. Paris
danışıqlarının məqsədi sülh nizamlanmasının bir hissəsi kimi Ukrayna üçün
təhlükəsizlik təminatlarını müzakirə etməkdir.
26 ölkə adından danışan Fransa
prezidenti Emmanuel Makron Ukraynaya qoşun yeritməyə hazır olduqlarını
açıqlayıb. O, Ukrayna prosesində irəliləyiş olmasa, Avropa və ABŞ-ın Rusiyaya
qarşı sanksiyalar tətbiq edəcəyi ilə hədələyib. Britaniya hökuməti “istəklilər
koalisiyası”nın Ukraynaya uzaqmənzilli raketlər göndərməyə hazır olduğunu
açıqlayıb. Zelenski AB sanksiyalarının 19-cu paketi və Yaponiyanın buna bənzər
tədbirləri vasitəsilə Rusiyaya təzyiqin artırılmasını istəyib. Tramp Avropadan
Rusiya neftini almağı dayandırmağı tələb edib.
Sonda, səs-küylü bəyanatlara baxmayaraq, ABŞ və Avropa Ukrayna üçün
təhlükəsizlik təminatlarında irəli getməyib. Makron yüksək səslə elan etdi ki,
“istəklilər koalisiyası” hələ Trampdan bu məsələ ilə bağlı konkret məlumat
almamışdır. Avropa daxilində, Fransa prezidentinin sözlərinə görə, artıq
onların Ukraynaya nə təklif etmək istədikləri barədə anlayış var. Lakin ABŞ-ın dəstəyi
olmadan Avropa birtərəfli şəkildə heç nə edə bilməz. Üstəlik, Makronun qeyd
etdiyi kimi, təminatların verilməsi yalnız hərbi əməliyyatlar dayandırıldıqdan
sonra mümkündür.
ABŞ nə təklif edir?
Son günlər Amerika mediasında təhlükəsizlik təminatının forması ilə
bağlı yeni “insayder məlumat” peyda olub. Belə ki, “The Wall Street Journal”
avropalı diplomata istinadən yazır ki, Ukraynada 10 min avropalı əsgərin
yerləşdirilməsi planı guya ABŞ-ın iştirakı ilə hazırlanıb. Sülhməramlılar iki
qrupa bölünür. Biri Ukrayna Silahlı Qüvvələrini məşq etməli və dəstəkləməli,
digəri isə “Rusiyanın gələcək mümkün hərəkətlərinin qarşısını almaq üçün”. Hava
patrulları Ukraynadan kənarda həyata keçiriləcək.
NBC News Ukraynada yaradılması planlaşdırılan demilitarizasiya zonası
barədə məlumat yayıb. Monitorinq Amerika pilotsuz təyyarələri, peykləri və
kəşfiyyat qüvvələri tərəfindən aparılacaq və zonanın mühafizəsi NATO-nun
iştirakı olmadan Səudiyyə Ərəbistanı və Banqladeş kimi neytral ölkələrin
hərbçilərinə həvalə olunacaq. Bu ssenaridə Türkiyə Qara dənizdə iqtisadi
təhlükəsizliyin təmin edilməsindən məsul olacaq.
Əgər təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlı hələlik heç bir konkretlik
yoxdursa, deməli Ukraynaya qoşun yeridilməsi ilə bağlı spesifikasiyalar var:
getdikcə daha çox Avropa ölkəsi bunda iştirak etmək istəmir.
News365.az
