Prezident İlham Əliyev: “Boru kəməri ilə müəyyən coğrafiyanın qazla təmin edilməsi baxımından Azərbaycan bu gün qlobal səviyyədə aparıcı dövlətə çevrilmişdir”
Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda strateji
coğrafi mövqeyə, zəngin təbii resurslara və qədim dövlətçilik ənənələrinə malik
bir ölkədir. Müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra müxtəlif çətinliklərə
baxmayaraq, ölkə bu gün sabit siyasi sistemə və inkişaf etməkdə olan
iqtisadiyyata malikdir. Azərbaycanın siyasi sistemi prezidentsial idarəetmə
formasına əsaslanır. 1993-cü ildən etibarən ölkədə siyasi sabitlik bərqərar
olmuş, dövlət institutlarının möhkəmləndirilməsi və idarəetmədə ardıcıllıq
təmin edilmişdir. Sabitlik eyni zamanda sosial təhlükəsizlik və iqtisadi
inkişaf üçün zəruri şərtlərdən biridir. Parlament və bələdiyyələr fəaliyyət
göstərsə də, siyasi sistemdə mərkəzləşmə yüksək səviyyədədir. Siyasi sabitlik
ölkənin beynəlxalq münasibətlərdə mövqeyini gücləndirmiş və xarici
sərmayədarların marağını artırmışdır. Ölkədə siyasi sabitlik son illərdə
qorunub saxlanılır və bu, dövlət idarəçiliyinin mərkəzləşdirilmiş xarakteri ilə
əlaqələndirilə bilər. Prezident ölkənin baş icraedici orqanı kimi geniş
səlahiyyətlərə malikdir.
Azərbaycan
iqtisadiyyatı əsasən enerji sektoru – xüsusilə neft və qaz ixracı – üzərində
qurulub. Bu sektor ölkəyə son illərdə əhəmiyyətli valyuta axını təmin edib və
iqtisadi inkişafın əsas hərəkətverici qüvvəsi olub. Bununla yanaşı, hökumət
iqtisadiyyatın diversifikasiyası (şaxələndirilməsi) istiqamətində addımlar atır
– qeyri-neft sektoru, kənd təsərrüfatı, turizm və informasiya texnologiyaları
kimi sahələrin inkişaf etdirilməsi üçün proqramlar həyata keçirilir.
1994-cü ildə imzalanan “Əsrin müqaviləsi” və
sonrakı dövrdə həyata keçirilən beynəlxalq enerji layihələri (məsələn,
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri) ölkəyə milyardlarla dollar həcmində sərmayə
cəlb edilməsinə şərait yaratmışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
Əliyev iyunun 2-də Bakı Ekspo Mərkəzində Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində
keçirilən 30-cu Yubiley Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisi “Caspian Oil and
Gas”, 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji Sərgisi “Caspian Power”
və 30-cu Yubiley “Baku Energy Forum”un rəsmi açılış mərasimində çıxışında bu
haqda da danışmışdır: “Bu gün Azərbaycan sabit siyasi sistemə və inkişaf
etməkdə olan iqtisadiyyata malik ölkədir. Neft və qazın bizim ÜDM-də payı
təqribən 30 faizdən artıqdır. Azərbaycan genişmiqyaslı islahatlar həyata
keçirir. Bizim iqtisadiyyatımız özünü təmin edir. Bizim xarici borcumuzun
səviyyəsi ÜDM-in 7 faizindən azdır və maliyyə ehtiyatlarımız borcumuzu 14 dəfə
üstələyir. Biz milli sərvətlərin düzgün bölüşdürülməsi nəticəsində yoxsulluğun
azaldılmasına müvəffəq olduq və bu gün yoxsulluq səviyyəsi 5 faizə bərabərdir”.
Son illərdə Azərbaycan hökuməti iqtisadiyyatın diversifikasiyası istiqamətində
mühüm addımlar atır. Qeyri-neft sektorunun inkişafı, kənd təsərrüfatının
modernləşdirilməsi, turizm və informasiya texnologiyaları sahəsində
irəliləyişlər bu prosesin tərkib hissəsidir. 2020-ci ildən sonra işğaldan azad
olunmuş ərazilərdə yenidənqurma və iqtisadi bərpa tədbirləri də yeni iqtisadi
imkanlar yaradır. Dövlət tərəfindən həyata keçirilən sosial islahatlar,
infrastruktur layihələri və rəqəmsallaşma prosesi də iqtisadi dayanıqlığa töhfə
verir. Bununla belə, iqtisadiyyatın neftdən asılılığı hələ də qalır və bu,
uzunmüddətli inkişaf üçün risk faktoru olaraq qalır. Sabitlik baxımından
Azərbaycan hazırda regionda nisbətən sabit dövlət hesab olunur. İnkişaf baxımından
isə, neft gəlirlərindən asılılığı azaltmaq və insan kapitalına, texnologiyaya
əsaslanan daha dayanıqlı iqtisadi modelə keçid edilib.
Azərbaycan
son illərdə xarici ticarət siyasətində mühüm dəyişikliklərə imza ataraq, ixrac
coğrafiyasını genişləndirmək istiqamətində strateji addımlar atır. Enerji
resurslarına əsaslanan ənənəvi ixrac modelindən fərqli olaraq, artıq qeyri-neft
məhsullarının ixracı, yeni bazarların fəth edilməsi və regional-iqtisadi
inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən
birinə çevrilmişdir. Azərbaycanın ixrac coğrafiyasını necə və hansı vasitələrlə
genişləndirdiyini cənab Prezident çıxışında belə qeyd etmişdir: “Biz ixrac
coğrafiyasının genişləndirilməsi üçün bəzi ölkələrlə danışıqlar və sərmayə
qoyuluşu mərhələsindəyik. Boru kəməri ilə müəyyən coğrafiyanın qazla təmin
edilməsi baxımından Azərbaycan bu gün qlobal səviyyədə aparıcı dövlətə
çevrilmişdir. Bütün bunlar müsbət dinamikadır və biz enerji sahəmizin
inkişafının təkcə Azərbaycanın potensialına deyil, həmçinin qonşuluğumuza da
töhfə verdiyini görürük. Beləliklə, enerji resursları düzgün idarə edilirsə,
investorlar, tranzit ölkələr və istehsalçılar arasında əməkdaşlıq məhz bu
səviyyədədirsə, o zaman uğur əldə edilir. Hər kəs üçün uğurlu vəziyyət yaranır
və biz hər zaman istehsalçılar, tranzit ölkələr və istehlakçılar arasında
maraqların balansına diqqət yetirmişik. Çünki zənnimcə, bu amil gələcək enerji
əməkdaşlığı baxımından olduqca vacibdir”. Əvvəllər Azərbaycan əsasən xam neft,
təbii qaz və neft-kimya məhsullarını Avropa İttifaqı ölkələrinə, Türkiyəyə və
Gürcüstana ixrac edirdi. Lakin son illərdə hökumət Asiya və Yaxın Şərq
bazarlarına da çıxış imkanlarını genişləndirməyə başlayıb. Xüsusilə Çin,
Pakistan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı və Orta Asiya
ölkələri ilə ticarət əlaqələri gücləndirilir. İxracın artması və genişlənməsi
üçün logistik imkanlar və rəqəmsal infrastrukturun gücləndirilməsi vacibdir.
Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, Ələt Azad İqtisadi Zonası və
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu kimi layihələr bu baxımdan böyük əhəmiyyət
daşıyır.
Azərbaycan
bu gün sabit siyasi sistemə və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyata sahib bir
ölkə kimi öz mövqeyini möhkəmləndirmişdir. Siyasi sabitlik, güclü liderlik və
strateji resurslardan düzgün istifadə ölkəyə iqtisadi tərəqqi gətirmişdir.
Qarşıdakı illərdə əsas çağırışlar iqtisadiyyatın daha da şaxələndirilməsi,
insan kapitalına investisiyanın artırılması olacaqdır. Əgər bu sahələrdə uğurlu
siyasət həyata keçirilərsə, Azərbaycan regional liderliyini daha da
möhkəmləndirə bilər.
Səyavuş Qasımov
Avrasiya Universitetinin rektoru,
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent