Həyatını insanlığa xidmətə həsr edən oftalmoloq

Prezident İlham Əliyev anası, akademik Zərifə Əliyeva haqqında danışarkən “O, həmişə mənim qəlbimdədir” demişdir

 Azərbaycanda oftalmologiya sahəsinin inkişafında əsas rol oynamış Zərifə Əliyeva bu sahədəki elmi tədqiqatları ilə dünya miqyasında tanınmış bir alimdir. Zərifə Əliyevanın əfsanəvi şəxsiyyəti yalnız sağlığında deyil, ölümündən sonra da onun mirası və ruhu ilə yaşayır. O, daşıdığı bütün titulları və yüksək insanlıq keyfiyyətləri ilə Azərbaycan xalqının yaddaşında əbədi qalacaq bir şəxsiyyət olaraq tarixdə öz yerini almışdır. Xatırladaq ki, Zərifə Əziz qızı Əliyeva 1923-cü il aprelin 28-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində anadan olmuşdur. Zərifə xanım 1942-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olur və 1947-ci ildə institutu əla qiymətlərlə bitirir. 1949-cu ildən başlayaraq Zərifə Əliyeva Azərbaycan Elmi Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayır, 1950-ci ildə isə aspiranturaya daxil olur, praktik əməli həkim fəaliyyəti ilə yanaşı elmi axtarışlarını davam etdirir. Zərifə Əliyevanın həyatının bu dövrü, onun tibb və oftalmologiya sahəsindəki əvəzsiz töhfələrinin əsasını qoymuş bir mərhələdir. 1949-cu ildən etibarən Azərbaycan Elmi Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda elmi işçi kimi fəaliyyətə başlaması, onun peşəkar həyatının inkişafında mühüm bir addım olmuşdur. Bu institutda fəaliyyətə başladığı dövrdən Zərifə Əliyeva, oftalmologiyanın müxtəlif sahələrində tədqiqatlar aparmağa başlamış, göz xəstəlikləri ilə bağlı elmi yanaşmalarını inkişaf etdirmişdir.

1950-ci ildə aspiranturaya daxil olması, onun həm tibb elmi, həm də nəzəri biliklər sahəsində daha dərindən təhsil almasına və elmi araşdırmalarını genişləndirməsinə imkan yaratmışdır. Aspirantura dövründə, o, həm praktik həkim kimi fəaliyyət göstərərək, xəstələrlə birbaşa işləyir, həm də elmi tədqiqatlarını davam etdirərək oftalmologiya sahəsindəki problemlərin həllinə yönəlik dərinləşmiş biliklərə yiyələnirdi. Zərifə Əliyevanın bu dövrdəki fəaliyyətləri, onun tibbi praktikanı və elmi axtarışları birləşdirərək bu sahədə mühüm nailiyyətlər əldə etməsinə səbəb olmuşdur. Onun elmi işləri, Azərbaycanda göz xəstəlikləri ilə mübarizənin təkmilləşdirilməsi və oftalmologiya sahəsinin inkişafına böyük töhfələr vermişdir.

XX əsrin qırxıncı illərinin sonunda Azərbaycanda traxoma infeksion xəstəliyinin geniş yayılması, cəmiyyət üçün ciddi bir problemə çevrilmişdi. Bu xəstəlik, gözə zərər verərək, ağır nəticələrə və hətta tam korluğa səbəb olurdu. Xüsusilə, kənd yerlərində və yoxsul bölgələrdə traxomanın yayılması, səhiyyə sahəsində ciddi bir fövqəladə vəziyyət yaratmışdı. Bu zaman Zərifə Əliyevanın rolu və fəaliyyətləri, həm tibb, həm də cəmiyyət üçün böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.

 Zərifə Əliyeva, traxoma ilə mübarizə aparmaq məqsədilə, infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq və müalicəvi tədbirləri genişləndirmək üçün çoxsaylı təşəbbüslər irəli sürmüşdür. O, Azərbaycanda traxomanın ən çox yayıldığı bölgələrə gedərək, həkimlərə və oftalmoloqlara bu xəstəliklə bağlı məlumatlar təqdim etmiş, müalicə və profilaktik tədbirlərin necə aparılacağını izah etmişdir. Zərifə xanımın həkim-oftalmoloqlara məruzələr oxuması, onların traxomanın tanınması, müalicə yolları və xəstəliyin qarşısının alınması ilə bağlı biliklərini artırmışdır.

Eyni zamanda, Zərifə Əliyeva, traxoma xəstəliyinin müalicəsi ilə bağlı yeni metodların tətbiqinə və bu sahədə elmi işlərin aparılmasına da xüsusi diqqət yetirmişdir. Onun rəhbərliyi altında həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində, traxoma xəstəliyinin yayılmasının qarşısı alınmış, xəstəliyə qarşı profilaktik tədbirlər daha sistemli və effektli şəkildə həyata keçirilmişdir. Bu dövrdə Zərifə Əliyevanın göstərdiyi əməyin nəticəsi olaraq, Azərbaycanın səhiyyə sistemində ciddi irəliləyişlər əldə edilmiş və bu mübarizə tibb elminin inkişafı üçün də əhəmiyyətli bir mərhələ olmuşdur.

 Zərifə xanım Əliyeva ömrünün 62-ci baharında, 1985-ci il aprelin 15-də Moskva şəhərində dünyasını dəyişdi. 1994-cü ildə Zərifə xanım Əliyevanın cənazəsi Bakıya gətirilərək Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. Akademik Zərifə Əliyevanın 100 illik yubileyi, onun tibb elminə verdiyi töhfələri bir daha xatırlatmaq və qiymətləndirmək məqsədilə böyük əhəmiyyət daşıyır. 1923-cü ildə onun anadan olmasının 100-cü ildönümündə keçirilən tədbirlər, həmçinin onun elmə və cəmiyyətə olan xidmətlərini daha da geniş auditoriyaya tanıtmaq və gələcək nəsillərə ilham vermək məqsədini güdür.

Prezidentin Sərəncamına əsasən, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən silsilə tədbirlər, Zərifə Əliyevanın elmi fəaliyyətinin dərinliyini və əhəmiyyətini bir daha vurğulamışdır. Bu yubiley, həm də Azərbaycan tibb elminin inkişafı yolunda aparılan bir çox mühüm işlərin davam etdirilməsi üçün bir ilham mənbəyi olmuşdur.

Yubiley tədbirlərinin çərçivəsində, Zərifə Əliyevanın tibb sahəsindəki elmi yenilikləri, onun şəxsi və peşəkar həyatı haqqında müxtəlif sərgilər, konfranslar və elmi müzakirələr keçirilmişdir. Bu cür təşəbbüslər, həmçinin onun şəxsi irsini və Azərbaycan tibb elminin qlobal səviyyədə tanınmasına yönəlik əhəmiyyətli addımları qeyd etmək baxımından çox vacibdir.

Zərifə xanım xoşbəxtliyi həm də onda idi ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev kimi dahi rəhbərin həyat yoldaşı olub. Ulu Öndərin dediyi kimi, Azərbaycan xanımının mənəvi dəyərlərini özündə təcəssüm etdirən Zərifə xanım bir qadın, bir həyat yoldaşı, bir ana, bir həkim, bir alim, bir ictimai xadim olaraq elə sağlığında əfsanəviləşməyi bacarıb və daşıdığı bu titulları mərhəmət, şəfqət, humanizm kimi ali hisslərlə bütövləşdirərək əsl insanlıq zirvəsinə yüksəlib. O, yalnız tibb elminin inkişafında göstərdiyi müstəsna xidmətləri ilə deyil, həm də şəxsi həyatı, insanlıq keyfiyyətləri ilə Azərbaycan xalqının qəlbində əbədi iz buraxmış bir şəxsiyyət olmuşdur. Zərifə xanımın həyatının müxtəlif sahələrindəki fəaliyyəti, onun insanlıq və əxlaq prinsiplərinə, mərhəmətə və şəfqətə olan dərindən bağlılığını göstərir.

O, bir qadın, həyat yoldaşı, ana, həkim, alim və ictimai xadim kimi bir çox rol və titulları eyni anda daşıyaraq, hər birində mükəmməlliyi və səmimiyyəti nümayiş etdirmişdir. Tibb sahəsindəki fəaliyyətini insanlığa xidmətə həsr edən Zərifə Əliyeva, elmi işlərində daim insanın rifahını və sağlamlığını ön planda tutmuşdur. Həmçinin, sosial fəaliyyətləri ilə də cəmiyyətin inkişafına töhfə vermiş, Azərbaycan qadınının gücünü və əhəmiyyətini hər zaman təbliğ etmişdir.

Zərifə xanımın həyat yolu, onun mərhəmət, şəfqət və humanizm kimi ali hisslərlə zənginləşmiş bir həyat tərzi keçirməsini təmin edib. O, bir alim və həkim olaraq, tibb sahəsində yüksək ixtisaslı mütəxəssis olmaqla yanaşı, insanları dinləmək və onlara dəstək olmaq baxımından da əsl insanlıq nümunəsi göstərmişdir. Həmçinin, ailə dəyərləri və övladlarına olan bağlılığı, onu həyatda həmçinin güclü bir qadın və şəxsiyyət olaraq möhkəmləndirmişdir.

Zərifə xanımın böyüdüb boya-başa çatdırdığı oğlu bu gün Azərbaycan dövlətinin Prezidentidir. Cənab İlham Əliyev anası, akademik Zərifə Əliyeva haqqında danışarkən “O, həmişə mənim qəlbimdədir” demişdir. Bu ifadə Zərifə xanımın həyatında və onun ailə üzvləri ilə olan münasibətindəki dərin sevgini və ehtiramı çox gözəl bir şəkildə əks etdirir. Bu sözlər, həm də Zərifə Əliyevanın ailəsindəki əvəzsiz rolunu, onun ana, həyat yoldaşı və insan kimi necə bir şəxsiyyət olduğunu simvolizə edir.

Zərifə xanımın yalnız tibb elminə deyil, həm də ailə həyatına verdiyi dəyərlər, onun övladlarına olan sevgisi və fədakarlığı, əslində, onun həyatının təməl prinsipini təşkil edirdi. Cənab İlham Əliyevin bu sözləri, təkcə anasına olan dərindən hiss olunan sevgi və hörmətini deyil, həm də Zərifə Əliyevanın güclü və əzəmətli şəxsiyyətinin ailəsinə necə təsir etdiyini göstərir.

Zərifə xanım, ailəsinin həyatında olduğu kimi, Azərbaycan xalqının və cəmiyyətinin həyatında da daim qalacaq bir iz buraxmışdır. Onun bir ana və bir insan olaraq göstərdiyi şəfqət, mərhəmət və qayğı, həm də onun övladları tərəfindən hər zaman minnətdarlıqla xatırlanacaqdır.

Zenfira Nurullayeva

Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin

xor ixtisası üzrə müəllimi,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi