Alyaska sammiti: Tramp-Putin görüşünün arxasındakı hesablar və Avropanın təlaşları

Avqustun 15-də Alyaskada keçiriləcək Tramp-Putin sammiti qlobal diplomatiyada yeni müzakirə dalğası yaradıb.

Görüşün məhz bu məkanda baş tutması təsadüfi deyil. Alyaska, ABŞ və Rusiyanın Arktikadakı iqtisadi və strateji maraqlarının kəsişdiyi nadir coğrafi nöqtələrdən biridir. Burada enerji resursları, yeni dəniz yolları və geosiyasi nüfuz uğrunda rəqabət getdikcə kəskinləşir.

ABŞ Prezidenti Donald Trampın son günlər Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskiyə qarşı səsləndirdiyi sərt ittihamlar Avropada ciddi narahatlıq doğurub. Onun “müharibənin başlanmasında Zelenskinin də məsuliyyət daşıdığı” fikri Qərbdə Vaşinqtonun Kiyevə dəstəyində yumşalma və Rusiya ilə siyasi yaxınlaşma ehtimalını gücləndirib. Bu, Avropa paytaxtlarında “ən pis ssenari” kimi qiymətləndirilir, çünki ABŞ–Rusiya əməkdaşlığı Avropanın təhlükəsizlik konsepsiyasını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edə bilər.

Avropa ölkələri üçün iki əsas risk ön plana çıxır: birincisi, Ukraynaya dəstəyin zəifləməsi Rusiyanın mövqelərini gücləndirə, xüsusən Şərqi Avropa ölkələrini yeni təhlükələrlə üz-üzə qoya bilər; ikincisi, enerji və ticarət balansının dəyişməsi Avropanın iqtisadi maraqlarına zərbə vura bilər.

Sammitin gündəliyinin yalnız Ukrayna mövzusu ilə məhdudlaşmayacağı, həm də Arktikada resurs paylaşımı və təsir zonaları ilə bağlı müzakirələri əhatə edəcəyi gözlənilir. Avropa liderləri isə bu yaxınlaşmanın qarşısını almaq üçün diplomatik fəallığı artırır, həm Vaşinqton, həm də Moskva ilə paralel təmaslar qururlar.

Nəticədə, Alyaska görüşü iki böyük gücün münasibətlərini yenidən formatlaya, eyni zamanda qlobal güc balansında yeni istiqamətlərin formalaşmasına zəmin yarada bilər. Avropa üçün isə bu prosesin nəticələri uzunmüddətli təhlükəsizlik, enerji və geosiyasi təsir baxımından ciddi sınaqlar deməkdir.