ABŞ buna görə İrana qəzəblidir- Tural İrfan yazır

ABŞ-ı və İran arasında gərginlik davam edir. Nəticələr onu göstərir ki, ABŞ-ı prezidenti və İsrail baş naziri İranda rejim dəyişikliyinin lübüd olması qənaətinə gəliblər. Lakin ABŞ - da müəyyən dövlət dairələri hələ ki, buna tam rəy vermirlər. Tramp administrasiyası isə bu dairələrin tərəddüdünə vaxt ayırmadan artıq hərbi müdaxilə üçün gəmiləri və raketləri yerbəyer etməklə məşğuldur. İsrailə isə bunkerdəlici ağır çəkili bombalar verib.

İyirmi gün ərzində aviasiya zərbələri yaxud digər hərbi müdaxilə barədəki qərar öz nəticəsini göstərməlidir. İki ay ərzində İran rejiminin sütunlarını sarsıtmaq və ilin sonuna qədər də hakimiyyət dəyişikliyinin nəzərdə tutulduğu haqda mülahizələr var. Amma hansı formada?

ABŞ -ı ilə İranın hazırki rejimi mümkün qədər birgə işlər görüblər, Əfqanıstan, İraq və Suriyada birgə fəaliyyət göstəriblər. Süni düşmənçilik görüntüsü altında ortaq hədəflərə doğru irəliləyiblər, buna mükafat olaraq da ABŞ-ı Səddam Hüseyn rejimindən sonra İraqın idarəçiliyini iranyönlü qüvvələrə həvalə etdi. Orta Şərqdə İran mümkün olduğu qədər İsrailin dərin planlarına dəstək verdi. Proksi qüvvələri vasitəsi ilə İsrailə qarşı təhdid, hücum planları təşkil edərək İsrailə tam rəvac verdi ki, o qonşu ölkələrin ərazilərinə müdaxilə etsin, güclü silahlara sahib olsun və İranın ona yaratdığı süni təhdid şəraitindən istifadə edərək məqsədinə nail olsun. Amma İran İsrailə tam dəstəyini ifadə edə bilmədi, buna Türkiyə mane oldu, çünki Əsəd rejimi devrildi.

ABŞ və İsrail İrana bir şans da verdi, İran Suriyada bir qədər əvvəl müəyyən qüvvələri, Ələvi, Nüseyriləri, keçmiş Əsədçiləri üsyana təşviq etsə də qiyam yatırıldı. ABŞ-ı və İsrailə İran mümkün olan dəstəyi verib, indi isə bundan artığını verə bilmir. Onlara isə daha böyük və aktiv, real dəstək lazımdır. Heç də İranda rejimi dəyişib yerinə dünyəvi quruluş gətirmək, oradakı xalqların azadlığını təşkil etmək istəmirlər. Bu, indiki rejimin süqutundan sonra prosesləri uzadar və ABŞ - İsrailin maraqlarına deyil, İran xalqının maraqlarına xidmət etmiş olar. Bu da onlara deyil İranın özünə və qonşu dövlətlərə sərf edən variant olar. Ona görə dövləti parçalamadan özlərinə sərf edən, əvvəlcədən hazırlanmış yeni teokratik rejimin gətirilməsi ehtimalı böyükdür. İranda dünyəvi quruluşun, hakimiyyətin olması ABŞ və İsrailə sərf etmir. Çünki bu cür rejimlə o digər müsəlman dövlətlərə problem yarada bilməz. İranda yalnız məzhəbçi və qatı teokratik rejimin olmasında həmişə Qərb maraqlı olub.

Əks halda, İranda onlardan asılı olmayaraq rejim dəyişib xalq dünyəvi dövlət quruculuğu tələb etsə və bu baş versə, o zaman ABŞ-ı "b" variantını işə salaraq İraqda "İslam partiyasını" işə salıb məzhəbçi teokratik rejimi orada qurmağa çalışacaq. Çünki regionda, Orta Şərqdə müsəlman dövlətlərini özlərinə məşğul edib Fələstin problemindən yayındırmağın yeganə yolu məzhəbçi teokratik rejimlər qurub sonra onları üz-üzə qoymaqdır ki, başları bir - birini qırmağa qarışsın.

Mümkündür ki, İsrail kəşfiyyatı İran rejiminin dərinliklərinə qədər işləyib. Mümkündür ki, ABŞ ilə ortaq planlar qurulub. Sadəcə bombalamaq və nüvə obyektlərini vurmaqla kifayətlənmək əksinə İrana əzabkeş obrazı vermək olardı və nüfuzunun artmasına yol açardı. Görünür təkcə müəyyən nöqtələri vurmaq yox, rejimin tərkibində ABŞ və İsrailə daha sərfəli fiqurların önə çıxmasına şərait yaratmaq məqsədi güdülür.

İranda hakimiyyət daxilində də ikitirəlik və ziddiyətlər var. Hərbi hakimiyyət ilə prezident hakimiyyəti arasında, habelə dini lider ilə prezident arasında da anlaşmazlıqlar, fikir ayrılıqları çox zaman açığa çıxan faktlardır. Bu ziddiyətlər nəticəsində İran, ABŞ və İsrailə əvvəlki həlledici dəstəyi göstərib maraqlarını müsəlman ölkələrində həyata keçirmək üçün qabaqkı şəraiti yarada bilmir. Bunun üçün İrana kömək lazımdır, ideoloji hakimiyyətin daxilində nizamlama getməsi, ABŞ və İsrailin dərin, ideoloji maraqlarına lazımi dəstək verilməsi üçün mane olan daxili qüvvələr zərərsizləşdirilməlidir. Bunun üçün də İrana hər hansı bir üsulla müdaxilə ediləcək, nəticədə siyasi və hərbi rəhbərliyin tərkibi, müəyyən qədər də xarici siyasət dəyişikliyi aparılacaq. Sonra hakimiyyət tərəfindən təqsirləndirilən müəyyən fiqurların da həbs, edamla sıradan çıxarılması müşahidə olunacaq.